Κρίση (Μερος 2ο): Ψυχραιμία ή μίσος

Βλέπω σήμερα την προβολή («για όλα φταίνε οι άλλοι») να παίρνει ακραίες κι επικίνδυνες εκφράσεις μίσους. (Περισσότερα για την προβολή στο άρθρο «Βίαια επεισόδια στην Αθήνα» 2009). Πιστεύω ότι παρ’ όλες τις φωνές και τις κατηγόριες ότι για όλα φταίνε μόνο οι πολιτικοί, η πλειοψηφία των Ελλήνων νιώθουν για τον εαυτό τους βαθιά αισθήματα αναξιότητας, ανεπάρκειας, αποτυχίας κι ενοχής. Ακόμη κι αν δεν το γνωρίζουμε συνειδητά, νιώθουμε μειονεκτικά κι ενοχικά, γιατί βαθιά μέσα μας ξέρουμε ότι κι εμείς συνεισφέραμε στο να συντηρήσουμε μια μη υγιή κατάσταση, έστω και αν ήταν μέσα από την ψήφο μας, έστω και αν ήταν με το να μη διαμαρτυρηθούμε παλαιότερα στα υπερβολικά και άδικα προνόμια. Για πολλούς, η φοροδιαφυγή, το μέσο, τα ρουσφέτια έχουν ριζώσει βαθιά το αίσθημα της συν-ενοχής, έστω κι αν τώρα φωνάζουν ότι για όλα φταίνε οι άλλοι (δηλαδή, οι πολιτικοί).
Οι πολιτικοί σαφώς έχουν και το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης, πολύ μεγάλο. Όμως, τα ρουσφέτια οι πολιτικοί δεν τα έκαναν με Αρειανούς. Με τον ελληνικό λαό τα έκαναν. Και τους πολιτικούς αυτούς δεν τους ψήφισαν οι Αρειανοί. Εμείς τους ψηφίσαμε. Ας αφήσουμε λοιπόν την ανάλωση στις κατηγόριες στην άκρη και ας δούμε τι θετικά μπορούμε να προσφέρουμε τώρα. Η προβολή μπορεί να προσφέρει προσωρινή ανακούφιση από τα αισθήματα ενοχής κι αναξιότητας, αλλά είναι και ο πιο σίγουρος τρόπος για να δυναμώσουν αυτά στο μέλλον.
Για αυτό και πιστεύω ακράδαντα ότι τα συνθήματα στις διαδηλώσεις πρέπει να είναι συγκεκριμένα και να κοιτούν μπροστά. Το σύνθημα «κλέφτες», όταν λέγεται από κάποιον που πριν λίγα χρόνια έβαλε την κόρη του στο δημόσιο, με ανταλλαγές ψήφους στον τοπικό βουλευτή, δεν πείθει κανέναν, ούτε καν τον ίδιο που το φωνάζει. Το σύνθημα όμως «Αυτάρκεια, όχι άλλος δανεισμός», από κάποιον που είναι εντάξει με τον εαυτό του, είναι μια θέση. Λέει κάτι. Έχει δύναμη.

Αυτοπεποίθηση σαν λαός. Ξανά και ξανά επανέρχεται το θέμα της αυτοπεποίθησης σε πολλά επίπεδα. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε μόνοι μας? Άλλο να το πιστεύουμε πραγματικά κι άλλο να φωνάζουμε και να κραυγάζουμε. Μάλιστα, συχνά συμβαίνει, όταν κάποιος υπερβολικά κραυγάζει για να αποδείξει την αξία του, είναι επειδή ακριβώς δεν την πιστεύει. Αλλιώς αν είσαι σίγουρος για τον εαυτό σου, δεν έχεις ανάγκη να αποδείξεις τίποτα σε κανέναν. Με την ήρεμη δύναμη της ειρηνικής διαμαρτυρίας (η ήρεμη δύναμη είναι πιο δυνατή από τη βίαιη δύναμη) απαιτείς αυτό που γνωρίζεις ότι αξίζεις και το πετυχαίνεις. Για αυτό είναι τόσο σημαντική η αυτοπεποίθηση. Αλλά για να υπάρχει αυτοπεποίθηση, πρέπει να είμαστε εντάξει εμείς με τον εαυτό μας. Αλλιώς είναι αδύνατο να σταθεί, όσο και να φωνάζουμε. Να ένας ακόμη λόγος γιατί πρέπει να σταματήσουμε τη διαφθορά.
Για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε μέσα από τη κρίση αυτή (κι όσα την ακολουθήσουν), θα πρέπει να αποβάλλουμε την ενοχή, αναγνωρίζοντας τα λάθη του παρελθόντος, αναγνωρίζοντας ότι η κρίση είναι ένα στάδιο, μια ευκαιρία για να καθαρίσουν πολλές δυσλειτουργικές συνήθειες και νοοτροπίες. Φαίνεται ότι δεν ήμασταν έτοιμοι να μάθουμε με τον ήπιο τρόπο…δεν ήμασταν έτοιμοι να μάθουμε για τη σημασία της λιτής αλλά αυτάρκους ζωής, όταν γλυκαινόμασταν από τις πολυτέλειες του ξέφρενου δανεισμού, κλείναμε τα μάτια… Τότε μια κρίση φαίνεται ως αναγκαίο στάδιο για να ξυπνήσουμε. Άρα, ας μην την βλέπουμε ως κάτι μόνο αρνητικό, εφόσον στο τέλος μπορούν να προκύψουν θετικά μαθήματα και θετικές νέες καταστάσεις, καλύτερες από πριν. Χωρίς την κρίση, ίσως να μην είχαμε το κίνητρο να κάνουμε αναγκαίες αλλαγές, όχι μόνο στον τρόπο που λειτουργούμε ως κράτος και κοινωνία, αλλά και στον τρόπο που σκεφτόμαστε. Νέες καταστάσεις, όπως διαφάνεια, δικαιοσύνη, τιμιότητα, ισότητα, αυτάρκεια, αυτοπεποίθηση, αλληλεγγύη. Όσο κι αν φανεί η κρίση να χειροτερεύει προσωρινά, πρέπει να θυμόμαστε ακριβώς αυτό, ότι είναι «προσωρινή». Να θυμόμαστε, όπως λέει και η Louise Hay, ότι όταν πας να καθαρίσεις ένα τηγάνι από ξεραμένα λίπη, φαγητά κλπ., αρχικά στο τρίψιμο, φαίνεται να γίνεται ακόμη χειρότερο. Μετά την μπουγάδα όμως, έχεις ένα καθαρό τηγάνι, καλύτερο από πριν. Βλέπω την κρίση σαν το τρίψιμο στο ξεραμένο βρώμικο τηγάνι. Πιστεύω ότι όσα δύσκολα και αν περάσουμε στον επόμενο χρόνο, θα βγούμε από αυτό πιο δυνατοί και καλύτεροι. Είναι όμως σημαντικό να συνεχίσουμε να πιστεύουμε στον εαυτό μας και να μην παρασυρθούμε από το αλληλοφάγωμα, την προβολή, την κατηγόρια, ο ένας προς τον άλλον. Δεν θα οδηγήσουν πουθενά.
Κριτική στις πράξεις ναι. Κατάκριση στα άτομα όχι. Αυτή η αρχή όπως την εφαρμόζουμε για τα παιδιά μας, ας την εφαρμόζουμε για τους συνανθρώπους μας. Η τυφλή κατάκριση, ή, ακόμη χειρότερα, βία, από όπου κι αν προέρχεται, είναι αποσταθεροποιητική και αποθαρρύνει ανθρώπους οι οποίοι πραγματικά θέλουν να βοηθήσουν από το να ασχοληθούν με τα κοινά. Είμαστε σίγουροι ότι όλοι οι οποίοι βρίζουν τους πολιτικούς, δεν θα έκαναν τα ίδια και χειρότερα αν βρίσκονταν στη θέση τους? Δεν υπερασπίζομαι τους πολιτικούς, διαφωνώ με πολλά από όσα έχουν κάνει, ανεξαρτήτως κόμματος. Διαφωνώ όμως και με την απόλυτη πολωμένη σκέψη «άσπρο-μαύρο», «εμείς οι καλοί-εκείνοι οι κακοί». Πιο μεγάλη αξία έχει αν ενημερωνόμαστε για το τι συμβαίνει και να αντιπροτείνουμε ΠΡΑΞΕΙΣ και λύσεις. Ας θυμόμαστε ότι κάθε κατάκριση εναντίον του άλλου είναι και κατάκριση εναντίον του εαυτού μας.
Τέλος, ας κρατήσουμε την ψυχραιμία μας. Ο Ελληνικός λαός έχει περάσει πολύ χειρότερες κρίσεις με αξιοπρέπεια και θάρρος. Βλέπω υπερβολικό συναισθηματισμό και στις λέξεις και στις αντιδράσεις. Δεν είναι το τέλος του κόσμου. Ας δούμε τι μπορούμε να μάθουμε από αυτό και τι μπορούμε να πράξουμε καλύτερα τώρα. Κι ας δούμε λίγο το διπλανό μας. Είναι καιρός που το πατροπαράδοτο νεοελληνικό αξίωμα των «δικών μας ανθρώπων» πρέπει να διαρραγεί. Δικοί μας άνθρωποι δεν είναι μόνο η ευρύτερη οικογένεια και το σόι. Είναι όλοι οι συμπολίτες μας. Να ένα μάθημα που μπορούμε να πάρουμε μέσα από την κρίση.
7/7/2011