ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ!

Μόλις εκδόθηκε από τις Ιατρικές Εκδόσεις ΒΗΤΑ το νέο μου βιβλίο

"Πρόγραμμα Αυτοεκτίμησης για παιδιά

Αυτοεκτίμηση, Εκπαίδευση, Προετοιμασία για την Επαγγελματική Ζωή"

Πλούσιο σε βιωματικές δραστηριότητες, το βιβλίο προσφέρει ένα εύχρηστο εργαλείο σε γονείς, εκπαιδευτικούς, αλλά και μαθητές, που επιθυμούν να αναπτύξουν τις πλευρές εκείνες της προσωπικότητάς τους, που είναι ουσιαστικής σημασίας για την επαγγελματική τους επιτυχία, τη λειτουργικότητα στις σχέσεις τους, αλλά και την ψυχική τους γαλήνη κι ευημερία. Παρατίθενται επίσης οι διαχρονικά διδακτικοί μύθοι του Αισώπου, διασκευασμένοι σε σύντομους θεταρικούς διαλόγους για παρουσίαση στην τάξη.

Παραδίδεται στο χώρο σας με αντικαταβολή- για παραγγελίες τηλεφωνήστε στις Ιατρικές Εκδόσεις ΒΗΤΑ 210-6714371, 210-6714340

Η δύναμη της θετικής σκέψης και η δύναμη του θετικού λόγου

Μετά από μια ταραχώδη εβδομάδα και με την πιθανότητα ενός επίσης ταραχώδους φθινοπώρου, συνειδητοποίησα για ακόμη μια φορά τη δύναμη της θετικής σκέψης και του θετικού λόγου. Όπως επίσης και το αντίστροφο, δηλαδή την ενεργοποίηση ή επιδείνωση αρνητικών καταστάσεων, από τη συνεχιζόμενη χρήση αρνητικών λέξεων και φράσεων. Τα  βιβλία αυτοβοήθειας και λαϊκής ψυχολογίας συστήνουν να αποφεύγουμε αρνητικές λέξεις και σκέψεις, ώστε να μην δημιουργήσουν αρνητικό αποτέλεσμα στη ζωή μας. Σε εθνικό επίπεδο όμως, παρατηρείται η συστηματικότατη χρήση αρνητικών λέξεων, εικόνων και προτάσεων από τα ΜΜΕ, με στόχο να προκαταβάλλουν για ένα αρνητικό αποτέλεσμα, να φοβίσουν, να κάνουν το λαό να συνηθίσει σε ιδέες τύπου ‘εμφύλιος’, ‘διχασμός’, ‘καταστροφή’ κλπ.  Ας μην ξεχνούμε ότι πριν υλοποιηθεί μια κατάσταση, έχει υπάρξει πρώτα ως ιδέα, ως σχηματισμός στο νοητικό επίπεδο. Όσοι πιο πολλοί άνθρωποι υιοθετούν την ιδέα-αναπαράσταση, τόσο πιο αποτελεσματικά συνεισφέρουν στην υλοποίηση. Ακόμη κι αν διαφωνούν συνειδητά με την υλοποίηση. Να γιατί τα ΜΜΕ θεωρούνται τόσο ισχυρά. Όχι μόνο γιατί διαμορφώνουν γνώμες, αλλά κυρίως γιατί διαμορφώνουν υποσυνείδητα.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται με  τις ψυχαναγκαστικές συζητήσεις τηλεπαραθύρων, αλλά και τους ύπουλους, πηχιαίους τίτλους των εφημερίδων, που δίνουν διφορούμενα μηνύματα, με στόχο συνήθως τη σπορά φόβου στο ασυνείδητο. Δηλαδή να σε κάνουν να φοβηθείς, χωρίς όμως να το καταλαβαίνεις ότι φοβήθηκες. Να νομίζεις ότι ενημερώνεσαι κι ότι αγωνίζεσαι, στην πραγματικότητα όμως ο τρόπος που τα παρουσιάζουν σε κάνει να νιώθεις ασήμαντος, φοβισμένος κι ευάλωτος. Μπορεί οι συζητήσεις να παρουσιάζονται ως κοινωνική ευαισθητοποίηση, στην πραγματικότητα όμως ένα μεγάλο μέρος αυτής της υπερανάλυσης, ιδιαίτερα στα συστημικά ΜΜΕ, λειτουργεί ως διαφήμιση και προπαγάνδιση ακριβώς της ιδέας που υποτίθεται ότι κατακρίνουν. Ελάχιστες από αυτές τις αναλύσεις ασχολήθηκαν για παράδειγμα με την προσωπικότητα και το έργο του δολοφονηθέντος καλλιτέχνη ή με τις επιτυχίες του αντιφασιστικού αγώνα στην παγκόσμια ιστορία ή με την επιτυχή αντιμετώπιση του φασισμού στη ρίζα του σε άλλες χώρες στο παρελθόν, όπως π.χ. Αγγλία και Σουηδία. Δεν μπορούμε να νικήσουμε το σκοτάδι, υπεραναλύοντάς το. Μπορούμε να νικήσουμε το σκοτάδι, μόνο αν συγκεντρωθούμε στο φως. Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Πού ήταν όλοι αυτοί τόσο καιρό;

Τι κάνουμε με όλη αυτά τα δείγματα λεκτικής κακοποίησης, που εκσφενδονίζονται συστηματικά, σαν αόρατα βέλη, που σφηνώνουν και καίνε το υποσυνείδητό μας, στοχευμένα να καταστρέψουν κάθε αίσθηση αυταξίας, ελπίδας, αγάπης για την πατρίδα και το λαό μας;  Θα επαναλάβουμε ξανά το κλισέ της παντελούς αισθητηριακής αποχής από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, οπωσδήποτε από την τηλεόραση, αλλά και με πολλή προσοχή στους τίτλους εφημερίδων-ιστοσελίδων. Η όποια ενημέρωσή μας θα πρέπει να γίνεται πολύ επιλεκτικά, κατά προτίμηση αποφεύγοντας να κοιτάζουμε τις φωτογραφίες, ή κραυγαλέους τίτλους, οι οποίοι σχεδόν πάντα έχουν αρνητική, χειριστική χροιά. Όπως προσέχουμε να μη βάζουμε στο στομάχι μας δηλητήρια, με την ίδια επιμέλεια θα πρέπει να μην εισάγουμε στο νου μας δηλητήρια. Θα πρέπει να προσέχουμε την πηγή ή το άτομο από το οποίο εισπράττουμε πληροφορίες. Ας μην ξεχνούμε ότι μαζί με πληροφορίες, εισπράττουμε και μέρος της ενέργειάς του. Υπάρχουν δημοσιογράφοι με καλή ενέργεια σήμερα, αλλά μάλλον δεν θα τους βρούμε στην απόλυτα ελεγχόμενη τηλεόραση.  Οι ηλικιωμένοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στον τρόμο που μεταδίδει η τηλεόραση, καθώς περνούν πολλές ώρες μπροστά σε αυτήν και στην πλειοψηφία τους δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Χωρίς να θέλω να εισάγω κάποιας μορφής ηλικιακό ρατσισμό, πιστεύω ότι οι ηλικιωμένοι καθορίζουν τα εκλογικά αποτελέσματα και συνεπώς το μέλλον της χώρας, με έναν τρόπο που είναι άδικος, καθώς δεν έχουν αντίστοιχα ευρεία πρόσβαση στην πληροφόρηση με τους νεότερους.

Θα πρέπει επίσης να προσέχουμε πάρα πολύ τι λέμε. Αν δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος να μεταδώσουμε μια πληροφορία, ας μην ανακυκλώνουμε συναισθηματικές συζητήσεις, επειδή δεν έχουμε με τι άλλο να ασχοληθούμε. Αυτό δεν σημαίνει συγκάλυψη, αλλά σημαίνει ΣΤΟΠ στο μηρυκασμό γκρίνιας και αρνητικού αισθησιασμού. Οι σκέψεις μας και πολύ περισσότερο οι λέξεις μας πραγματικά δημιουργούν το μέλλον μας, ως άτομα και ως έθνος. Θέλουμε να είμαστε ‘εξαθλιωμένοι’ και ‘πεινασμένοι’ μια ζωή; θέλουμε να είμαστε οι ‘κακομοίρηδες Έλληνες, που με τίποτα δεν διορθωνόμαστε’; Θέλουμε να είμαστε ‘χάλια’ και η κατάσταση να ‘πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο’; Αν όχι, τότε πρέπει να σταματήσουμε να μηρυκάζουμε αυτές τις λέξεις. Πρέπει να προσέχουμε πολύ τις φράσεις που χρησιμοποιούμε για τη χώρα μας. Ίσως θα πρέπει να δούμε τη σχέση με την Ελλάδα, όπως τη σχέση με ένα πολύ αγαπημένο πρόσωπο (και πολύ περισσότερο). Είμαστε οι φύλακές της. Αν την προδώσουμε εμείς, τότε ποιος θα την υπερασπιστεί; Αν δεν μπορούμε να την διαφυλάξουμε με υλικό τρόπο, τουλάχιστον ας την φυλάξουμε με νοητικό τρόπο. Η Ελλάδα έχει εισπράξει τεράστια ποσά αρνητικής ενάργειας από την υπόλοιπη Ευρώπη τα τελευταία τρία χρόνια, μέσω της κατασυκοφάντισης στον ευρωπαϊκό τύπο και όλων των ανόητων στερεοτύπων που κυκλοφορούν. Ας μην επιδεινώνουμε την κατάσταση, αναπαράγοντάς τα. Ας δημιουργήσουμε θετικές δηλώσεις που στοχεύουν να δημιουργήσουν μια θετική πραγματικότητα για την Ελλάδα. Αυτό δεν σημαίνει ροζ γυαλάκια. Ούτε σημαίνει τρώω κουτόχορτο την προπαγάνδα των ΜΜΕ, τύπου ‘η Ελλάδα θα τα καταφέρει’ (να ξεπουληθεί) ή ‘στα δύσκολα όλοι μαζί μπορούμε’ (να τα κάνουμε ακόμη πιο δύσκολα) κλπ. Δυστυχώς πολλές θετικές φράσεις έχουν μαγαριστεί από τους πολιτικούς! Μπορούμε όμως να ανακαλύψουνε τη δική μας θετική αλήθεια για την Ελλάδα, που θα φέρνουμε στο νου μας, όταν οι δηλητηριώδεις τίτλοι των εφημερίδων πάνε να μας κατατροπώσουν. Τέτοιες θετικές δηλώσεις μπορεί να είναι: ’Η Ελλάδα είναι δυνατότερη από εκείνους που την επιβουλεύονται’ , ‘Ο λαός μας αγαπά πολύ τη ζωή, για να χαραμιστεί σε μίση’, ‘ Η Ελλάδα, μια μικρή χώρα, που κατάφερε να επιβιώσει για χιλιετηρίδες, χωρίς  «προστάτες», θα επιβιώσει και τώρα’. Ας δημιουργήσουμε πρώτα το θετικό νοητικό πλαίσιο, το όραμα. Με το νοητικό και λεκτικό μηρυκασμό του χόρτου που μας δίνουν τα ΜΜΕ, απλώς δημιουργούμε το δικό τους  όραμα.

Εκτός από τη δύναμη των σκέψεων και λέξεων, υπάρχει και η δύναμη της προσευχής. Πρέπει να προσευχόμαστε για την Ελλάδα. Είμαστε οι μεσάζοντες, που θα ενεργοποιηθούμε για να βοηθήσουν οι ανώτερες δυνάμεις τη χώρα μας. Αν εμείς που ζούμε εδώ, δεν μπαίνουμε καν στον κόπο να το ζητήσουμε, γιατί να βοηθήσει ο Θεός; Μπορεί να μας βοηθήσει, αλλά χρειάζεται αδιάλειπτη προσευχή.  Η εποχή που ζούμε είναι πολύ άστατη και εύπλαστη και θα πρέπει να αναλάβουμε ισχυρότερη πρωτοβουλία σχετικά με το μέλλον που θέλουμε να δημιουργήσουμε. Δεν είμαστε ανήμπορα πιόνια σε μια σκακιέρα που περιμένουμε οι άλλοι παθητικά να μας μετακινήσουν (ή να μας πετάξουν απ’ έξω). Αν δεν υπάρχει πληροφορία αληθινή και χρήσιμη, μην την ακούς). Αν θες να πεις κάτι, πες μόνο αυτό που είναι και αληθινό και χρήσιμο-την κατάλληλη στιγμή!). Είναι κλισέ, αλλά οι θετικές θετικές σκέψεις και λέξεις, δημιουργούν διάθεση και δημιουργούν μέλλον. Δεν έχουμε άλλο την πολυτέλεια να το αφήνουμε στα χέρια καιροσκόπων.

Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 24/9/2013

Κίνητρα για μάθηση και δημιουργικότητα (2)

Μία από τις πιο συνηθισμένες διαμαρτυρίες γονέων κι εκπαιδευτικών, σχετικά με την χαμηλή απόδοση των παιδιών, είναι η εξής: « Είναι έξυπνος, αλλά δεν ενδιαφέρεται. Είναι τεμπέλης». Σύμφωνα με τον αμερικανό παιδοψυχίατρο Mel Levine, ειδικό σε θέματα σχολικής απόδοσης, δεν υπάρχουν «τεμπέλικα» παιδιά. Όλα τα παιδιά έχουν ανάγκη να εκφράσουν το δημιουργικό τους δυναμικό και να νιώσουν παραγωγικά και άξια. Αν τα παιδιά ήταν τεμπέλικα, τότε δεν θα έπαιζαν! Το παιχνίδι (το αυθεντικό παιδικό παιχνίδι μεταξύ πραγματικών παιδιών, όχι το βιντεοπαιχνίδι) απομυζεί τεράστιες ποσότητες σωματικής, ψυχικής και νοητικής ενέργειας. Τα παιδιά παίζουν ατελείωτες ώρες με κατασκευές, ή φανταστικά σενάρια, μέσα από τα οποία αναπαριστούν τον κόσμο, καλλιεργούν τη φαντασία, βρίσκουν λύσεις σε προβλήματα, αποδομούν και αναδομούν ιδέες (Bruner, 1976). Η έλλειψη του φόβου της κατάκρισης τα αφήνει ελεύθερα να δημιουργήσουν χωρίς κόπο. Η ακούραστη ενασχόληση του παιδιού με το παιχνίδι αποδεικνύει ότι η ‘τεμπελιά’ είναι παρεξηγημένη έννοια. Η δημιουργικότητα είναι βασική ανάγκη του ανθρώπου -όχι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη! Όταν λοιπόν ένα παιδί αποφεύγει να εκπληρώσει την δημιουργική ανάγκη του, τότε το εμπόδιο βρίσκεται αλλού- όχι στην αδιαφορία ή οκνηρία.  Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα απιδιά να απελευθερώσουν το δημιουργικό δυναμικό τους, αναπτύσσοντας τις κατάλληλες δεξιότητες εργασίας; Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να γίνουν ο καλύτερος εαυτός τους (όχι σαν κάποιον άλλον!), ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπου η εκπαίδευση φαίνεται να απαξιώνεται στα μάτια των παιδιών, λόγω της αδυναμίας να εξασφαλίσει επαγγελματική αποκατάσταση;

Οι τρόποι εργασίας, μάθησης, έκφρασης της δημιουργικότητας  μαθαίνονται από την νηπιακή ακόμη ηλικία. Από την πρώτη σχολική ηλικία καλλιεργούνται επίσης η αυτογνωσία (γνώση των δυνάμεων, των αδυναμιών, των ενδιαφερόντων μου), η αυτό-διαχείριση (μεταφράζω τα όνειρά μου σε στόχους και δεσμεύομαι να τα πραγματοποιήσω) και η αυτό-οργάνωση (έχω τη ατζέντα μου και μαθαίνω να είμαι συνεπής με τον εαυτό μου και όλες τις υποχρεώσεις μου). Αυτές είναι δεξιότητες ζωής, πολύ σημαντικότερες από την ακαδημαϊκή γνώση, απαραίτητες σε οποιαδήποτε επαγγελματική εξέλιξη. Δυστυχώς, πολλές φορές η αρνητική σχολική εμπειρία παραλύει τα παιδιά, αντί να τα βοηθήσει. Εκτός από το εξωτερικό απολυτήριο (με το βαθμό-σφραγίδα), τα παιδιά αποφοιτούν με ένα εσωτερικό απολυτήριο, που πολύ συχνά αναγράφει: «Είμαι ή τεμπέλης ή χαζός»( ή και τα δύο!). Ενώ το εξωτερικό απολυτήριο θα ξεχαστεί σε κάποιο συρτάρι, το εσωτερικό θα παραμείνει στο υποσυνείδητο του παιδιού, υπονομεύοντας την πορεία του παιδιού σε όλη του τη ζωή (αν συνειδητά δεν το αλλάξει). Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών με αρνητικά εσωτερικά απολυτήρια εξελίσσεται σε ένα μεγάλο αριθμό ενηλίκων με εσωτερική παράλυση (προσωπική, δημιουργική, επαγγελματική), ο οποίος με τη σειρά του συνεισφέρει στην παράλυση μια ολόκληρης κοινωνίας και οικονομίας. Η ζημιά της χαμηλής αυτοεκτίμησης δύσκολα εκτιμάται.

Η ακινητοποιημένη δημιουργικότητα δημιουργεί αισθήματα μη ικανοποίησης, αναξιότητας και θλίψης. Δεν είναι τυχαίο που η απασχολησιοθεραπεία αποτελεί βασικό πυλώνα θεραπείας για εθισμούς, κατάθλιψη και γηριατρική ψυχιατρική. Αν είχαν τα παιδιά διδαχθεί από μικρά να εκτιμούν και να αποζητούν τη δημιουργική τους έκφραση, χωρίς κατάκριση, χωρίς την κατάρα της τελειότητας να τα καταδιώκει (‘αυτό που θα κάνω δεν θα είναι καλό, άρα δε δοκιμάζω’), θα είχαν έτοιμη τη δεξιότητας της έκφρασης της δημιουργικότητας να τους συμπαραστέκεται επαγγελματικά και ψυχικά σε όλη τους τη ζωή. Απεναντίας το σχολικό μας σύστημα, επιβραβεύει μόνο μια μονοδιάστατη, παρωπιδική και τυφλά υπάκουη ‘δημιουργικότητα’, η οποία εκτελεί εντολές, η οποία δέχεται μόνο μία απάντηση ως σωστή, η οποία αφήνει την πλειοψηφία των παιδιών να νιώθουν μειονεκτικά ως προς τις ικανότητές τους και τη γενικότερη αξία τους. Ακόμη κι αν ξεκινήσουν με αγάπη για τη μάθηση, πολλά παιδιά εγκαταλείπουν την προσπάθεια στην πορεία, τραυματισμένα από τις προσβολές εκπαιδευτικών και γονιών, ταπεινωμένα από τη γελιοποίηση να είναι όρθια στον πίνακα μπροστά στην τάξη και να μην ξέρουν τι να πουν. Το σχολείο τα τιμωρεί γιατί δεν αποστηθίζουν πληροφορίες που δεν θα τους χρειαστούν ποτέ. Ζημιώνονται ακόμη περισσότερο, όταν μαζί με την άχρηστη μάθηση, εγκαταλείπουν ακόμη και τα δικά τους ταλέντα και ενδιαφέροντα, πεπεισμένα ότι ‘εγώ δεν είμαι καλός για τίποτα’. Πολλές φορές μεγαλώνουν με την απερίγραπτη αγωνία ‘μη μείνουν στην ίδια τάξη’, ένα μέτρο παντελώς άχρηστο και καταστρεπτικό για όποια αυτοεκτίμηση έχει μείνει στο παιδί (αμέτρητοι ενήλικες συνεχίζουν να βλέπουν εφιάλτες μέχρι τα βαθιά γεράματα, ότι έμειναν στην ίδια τάξη). Πόσοι ενήλικες αλήθεια θα άντεχαν παραπάνω από τρεις επισημάνσεις λαθών σε ένα ημερήσιο σεμινάριο ως εκπαιδευόμενοι; Πρόσφατα βρέθηκα σε αυτή τη θέση ως εκπαιδευόμενη και, παρά την ηλικία, εμπειρία και αυτοπεποίθηση, στην τρίτη επισήμανση λοξοκοίταξα τον εκπαιδευτή, θέλοντας να του πω ‘αν συνεχίσεις έτσι, δεν θα σου μείνουν και πολλοί εκπαιδευόμενοι-έχει αρχίσει να μην είναι τόσο ευχάριστο’. Ας σκεφτούμε όμως ότι τα παιδιά υποχρεούνται να αντιμετωπίσουν μια τέτοια κατάσταση (με πολύ χειρότερα σχόλια), πολλές φορές κάθε μέρα για χρόνια! Πώς να μη βγει το ‘εγώ’ τους διαλυμένο από την κριτική; Πώς περιμένουμε μετά αυτά τα παιδιά να στήσουν επαγγελματική καριέρα, να θεμελιώσουν μια ολόκληρη οικονομία; Θα εισπράξουμε ακριβώς αυτό το οποίο σπείραμε. Και δεν θα φταίει μόνο το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών, αλλά πολύ περισσότερο το άρρητο, το κρυφό πρόγραμμα σπουδών, δηλαδή η ψυχολογική προσέγγιση προς τη μάθηση και τις δεξιότητες εργασίας και δημιουργικότητας.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά που αρνούνται να προσπαθήσουν;

1)            Τα παιδιά θέλουν να αποδώσουν, θέλουν να πετύχουν, θέλουν να δοκιμάσουν (η εξερεύνηση και η περιέργεια ανήκουν εξάλλου στη φύση της παιδικής ηλικίας), αλλά φοβούνται μια ακόμη ματαίωση, μια ακόμη αποτυχία. Είναι σημαντικό να τα ενθαρρύνουμε με έπαινο, ακόμη και στην παραμικρή προσπάθεια και να τους δώσουμε τη δυνατότητα να κάνουν μικρά βήματα (baby steps), στα οποία μπορούν να πετύχουν. “Set them up for success” είναι η συνταγή και δημιουργεί θαύματα στην κινητοποίηση του παιδιού.

2)            Τα παιδιά ίσως έχουν αρνητικούς συνειρμούς, λόγω δυσάρεστων εμπειριών με κάποιο συγκεκριμένο μάθημα ή εκπαιδευτικό. Φροντίζουμε να δώσουμε μια νέα ευχάριστη προσέγγιση στο μάθημα, κάνοντάς το ενδιαφέρον με παραδείγματα από την καθημερινή ζωή, από εγκυκλοπαίδειες, Διαδίκτυο κλπ. Απομυθοποιούμε το αλάνθαστο των εκπαιδευτικών στα μάτια του παιδιού (δεν απαξιώνουμε, αλλά απομυθοποιούμε). Οι εκπαιδευτικοί είναι και αυτοί άνθρωποι, με τις ανθρώπινες αδυναμίες και ανασφάλειές τους και μπορεί ενδεχομένως κάποια στιγμή να τα αδίκησαν. Διδάσκουμε στο παιδί ότι, παρόλο που η κριτική στις πράξεις (με επιχειρήματα κι εξηγήσεις) μπορεί να είναι χρήσιμη, κανείς δεν έχει δικαίωμα να μειώνει τη αξία του ως άτομα (π.χ. με αρνητικούς χαρακτηρισμούς σε δεύτερο ενικό).

3)            Παιδιά με αναβλητικότητα και αποφυγή (αρνητικά μοτίβα συμπεριφοράς, που λειτουργούν ως άμυνα, αλλά δυστυχώς ερμηνεύονται ως «τεμπελιά») συχνά έχουν πολύ χαμηλή αυτό-εκτίμηση, με ενδόμυχες πεποιθήσεις, όπως: «Είμαι άχρηστος, δεν μου κάνω τίποτα καλό, δεν πρόκειται να τα καταφέρω, οι άλλοι είναι καλύτεροι από εμένα». Επαινούμε κι ενθαρρύνουμε το παιδί, όσο μπορούμε, αλλάζοντας τις πεποιθήσεις του σε θετικές: «Μπορώ. Αξίζω. Είμαι ικανός. Έχω το δικό μου μοναδικό συνδυασμό από ταλέντα κι ικανότητες». Πάντα επαινούμε την προσπάθεια, όσο μικρή και αν φαίνεται. Ο έπαινος, μαζί με την ευχαρίστηση του δημιουργικού αποτελέσματος,  είναι το καύσιμο που συντηρεί την προσπάθεια.

4)            Είναι σημαντικό να βοηθήσουμε το παιδί να συνηθίσει στον θετικό κύκλο της επιτυχίας («πιστεύω στον εαυτό μου-δοκιμάζω- επαινώ την προσπάθειά μου- ξαναδοκιμάζω –πετυχαίνω –έχω περισσότερη αυτοπεποίθηση») και να απομακρυνθεί από τον φαύλο κύκλο της αποτυχίας («απέτυχα- είμαι ανίκανος –αποφεύγω, δεν δοκιμάζω-περισσότερη αποτυχία- ακόμη χαμηλότερη αυτοπεποίθηση»). Διδάσκουμε στο παιδί να ενισχύει τον εαυτό του πάντα, να επαινεί και να ενθαρρύνει τον εαυτό του σε κάθε βήμα. Η αυτό-υποστήριξη είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο, που θα χρησιμεύσει στο παιδί σε όλη του τη ζωή, ακόμη κι όταν δεν είμαστε εμείς κοντά του. Θα το κρατήσει σταθερό στα πισωγυρίσματα της ζωής, τα οποία είναι αναπόφευκτα.

5) Ενθαρρύνουμε στα παιδιά την περιέργεια και τον αυθορμητισμό. Όταν ‘σκαλώνει’, δίνουμε μια μικρή βοήθεια-συμβουλή για να προχωρήσει, χωρίς να καταπνίγουμε τη δική του δημιουργικότητα και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Είναι σημαντικό να μάθει να κάνει πράγματα μόνο του και να στηρίζεται στα πόδια του.  Ο υπερ-προστατευτισμός δίνει στο παιδί το έμμεσο μήνυμα ότι δεν το εμπιστευόμαστε. Επίσης, η αγάπη μας για το παιδί θα πρέπει να είναι άνευ όρων, ανεξάρτητα από τις επιδόσεις του. Όταν του λέμε ‘αν δεν διαβάσεις, δεν θα σε αγαπάω’, το προκαταβάλλουμε υποσυνείδητα να αποτύχει. Αποτυγχάνοντας, θα τιμωρήσει εμάς, αλλά θα τιμωρήσει και τον εαυτό του.

Τέλος, εμείς οι ενήλικες, γονείς και εκπαιδευτικοί, είμαστε το ζωντανό παράδειγμα. Θα προβάλλουμε στα παιδιά τις δικές μας ανασφάλειες. Για αυτό είναι σημαντικό να εργαζόμαστε συστηματική για τη δική μας αυτοβελτίωση και προσωπική ανάπτυξη. Όταν έχουμε αυτοπεποίθηση, όταν δεν βαριόμαστε, αλλά αγαπούμε την εργασία μας, δείχνουμε επιμονή και αυτό-υποστήριξη στις δυσκολίες, τα παιδιά παραδειγματίζονται και μαθαίνουν να αγαπούν την προσπάθεια, κάνοντας πάντα το καλύτερο που μπορούν. Κι αυτό είναι αρκετά καλό.

Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 9/9/2013
Δημοσιεύτηκε στο www.iatronet.gr
 

Κακοποίηση ζώων από παιδιά: διαδεδομένη, άγνωστη συνήθεια

Η συσχέτιση κακοποίησης ζώων από παιδιά με την παιδική επιθετικότητα έχει μελετηθεί εκτεταμένα  (Heather et al. 2003). Έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της έκθεσης σε βία στην οικογένεια και της κακοποίησης ζώων από παιδιά, παρότι τα ίδια τα παιδιά δεν αναγνωρίζουν πάντα αυτή τη σύνδεση. Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι παιδιά που εθίζονται να κακοποιούν ζώα, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να κακοποιήσουν αργότερα ευάλωτα άτομα, όπως άλλα, μικρότερα παιδιά ή ηλικιωμένους. Αντίστροφα, παιδιά που μαθαίνουν να φροντίζουν τα ζώα, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν συμπόνια κι ενσυναίσθηση προς άλλα άτομα. Αυτό που έχει λιγότερο ερευνηθεί είναι η συχνότητα με την οποία παιδιά στη χώρα μας κακοποιούν και βασανίζουν ζώα, όχι επειδή έχουν απαραίτητα βίαια βιώματα, αλλά απλώς «για πλάκα»….

Όποιος εκπαιδευτικός εγείρει στην τάξη το θέμα της κακοποίησης ζώων από παιδιά, θα παρατηρήσει αμέσως την πλειοψηφία της τάξης να σηκώνει κατεπειγόντως το χέρι και να έχει ανάγκη να μιλήσει, είτε για κάτι που έκανε, είτε για κάτι που παρατήρησε άλλα παιδιά (ή ενήλικες) να κάνουν. Αυτή η μορφή της βίας είναι δυστυχώς εξαιρετικά διαδεδομένη, αλλά ελάχιστα έχει συζητηθεί, καθώς:  1)θεωρούμε ότι η κακοποίηση των ζώων δεν «μετράει και τόσο», 2) «μετράει» ακόμη λιγότερο όταν την διαπράττουν τα αθώα βλαστάρια μας. Και οι δύο παραδοχές είναι βεβαίως αβάσιμες. Τα παιδιά μπορεί να επηρεαστούν από την απαξίωση των ενηλίκων προς τα ζώα και λόγω άγνοιας και περιέργειας να πειραματιστούν με το βασανισμό τους. Αυτό δημιουργεί μεγάλες ενοχές στο παιδί, που έχει ανάγκη να μιλήσει, αλλά και να καθοδηγηθεί σχετικά με το πώς συμπεριφερόμαστε στα ζώα.

Η κακοποίηση των ζώων ορίζεται ως «η εμπρόθετη πρόκληση μη απαραίτητου πόνου, οδύνης, αγωνίας και/ή  θανάτου ενός ζώου» (Ascione, 2001). Στην κοινωνία μας συχνά γίνεται αποδεκτή η αριστοτελική ιεραρχία των έμβιων όντων σχετικά με τη σημασία της ζωής τους, π.χ. έντομο< ψάρι< βατράχι< κουνέλι< γάτα και σκύλος< άλογο. Βεβαίως αυτή η ιεράρχηση είναι κατά κάποιο τρόπο αυθαίρετη (δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με ποιο τρόπο νιώθει η μέλισσα σωματικό πόνο, ούτε τη ζημιά που κάνουμε σκοτώνοντάς την), αλλά επίσης, δεν γίνεται πάντα σεβαστή (π.χ. παρά την υψηλή θέση τους στην ιεραρχία, οι σκύλοι και τα άλογα πέφτουν συχνά θύματα στυγνής κακοποίησης). Είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε στα παιδιά ότι αυτή η ιεράρχηση είναι μια αυθαίρετη, ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Από πνευματικής σκοπιάς, όλα τα έμβια όντα είναι πλάσματα του Θεού κι έχουν το λόγο τους να υπάρχουν στη Γη (μια πιθανή απάντηση στο μαθητή που ρωτά: «και γιατί να μην τα σκοτώσουμε αφού δεν μας χρησιμεύουν σε κάτι;»). Επίσης, ας υπενθυμίσουμε στα παιδιά ότι η ανθρωπότητα προοδεύει όσον αφορά τις προσεγγίσεις και τις αξίες της σε σχέση με το σεβασμό στη ζωή. Πριν έναν αιώνα, η παιδική κακοποίηση, όπως και η παιδική δουλεία, θεωρούνταν κοινωνικά αποδεκτές. Σήμερα -παρότι συνεχίζουν να υφίστανται- θεωρούνται ξεκάθαρα καταδικαστέες. Ίσως σε μερικά χρόνια, οι μελλοντικοί άνθρωποι να  φρίττουν στην ιδέα ότι επιτρεπόταν π.χ. να κυνηγούμε αγριογούρουνα όταν δεν πεινούμε, ή να αφήνουμε σκυλιά να λιμοκτονούν στους δρόμους, όταν πετάμε το 1/3 του φαγητού που παράγουμε. Αν βοηθήσουμε τα παιδιά να ευαισθητοποιηθούν από τώρα, η μελλοντική αυτή στιγμή μπορεί να έρθει πολύ συντομότερα από όσο νομίζουμε.

Το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό και πολύπλοκο, αλλά ειδικά για τη χώρα μας, θεωρώ ότι πολύ βασικός παράγοντας είναι η απαξίωση με την οποία οι ενήλικες μιλούν ή συμπεριφέρονται στα ζώα. Τα παιδιά μαθαίνουν να φοβούνται και να απεχθάνονται τα «βρώμικα» ζώα, που «έχουν αρρώστιες» και θα τα «δαγκώσουν». Μπροστά σε όλες αυτές τις συχνά φαντασιωσικές απειλές, θεωρούν δικαίωμά τους να εκδικηθούν το ζώο, πετώντας του π.χ. πέτρες, ή αφήνοντάς το να πεθάνει από πείνα και δίψα. Χρειάζεται ενημέρωση και εκπαίδευση, σχετικά με το πώς συμπεριφερόμαστε στα ζώα. Τα παιδιά απορροφούν οποιαδήποτε συζήτηση σαν σφουγγάρια, γιατί τα ζώα είναι πολύ σημαντικά στην ψυχή των παιδιών (αντιθέτως με τους ενήλικες που έχουν αποκοπεί από τη φύση και την αθωότητα που εκφράζεται μέσα από το ζωικό βασίλειο). Αντίστροφα, όταν η σχέση παιδιού και ζώου θεραπεύεται, το παιδί νιώθει μεγάλη ανακούφιση και μπορεί να ωφεληθεί με αναπάντεχους τρόπους (χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα γνωστού μου τετράχρονου παιδιού: το παιδί, παρά τις επίμονες θεραπείες ειδικών, δεν είχε ξεκινήσει να μιλά. Η ομιλία του ξεκίνησε όταν η οικογένεια πήρε στο σπίτι σκύλο, με τον οποίο το παιδί δέθηκε πολύ).

Η έρευνα της Heather σε 2000 μαθητές στην Αγγλία έδειξε ότι πάνω από τα μισά παιδιά είχαν  άμεση εμπειρία από θέαση (ακόμη και όταν δεν παραδέχονταν τα ίδια τη δράση) ακραίων μορφών κακοποίησης ζώων, όπως να πετούν τούβλα στο κεφάλι της γάτας, να πετούν τη γάτα στη φωτιά, να πετούν γατάκια στον αέρα, να χτυπούν το σκύλο με τη μύτη του φτυαριού, να βγάζουν τα φτερά της πεταλούδας και μια σειρά ακόμη αποτροπιαστικών πράξεων, που γεμίζουν μια θλιβερή λίστα. Το πιο ενδιαφέρον εύρημα της Heather όμως ήταν η αιτιολόγηση των παιδιών. Στην ερώτηση «Για ποιο λόγο κακοποίησες ζώα;» ή συχνότερη απάντηση ήταν «εκδίκηση», η δεύτερη «για πλάκα», και η τρίτη «δεν ξέρω, δεν μπορώ να σκεφτώ γιατί το έκανα». Κατά την ερευνήτρια, η πρώτη απάντηση πολύ πιθανώς αποτελεί άμυνα του παιδιού στην ενοχή – με κάποιο τρόπο θα έπρεπε να φταίει το ζώο! Οι δύο επόμενες είναι  οι πιο αποκαλυπτικές: «για πλάκα» ή «γιατί έτσι». Εδώ ακριβώς βρίσκεται το τεράστιο έλλειμμα παιδείας. Τα παιδιά οφείλουν να διδαχθούν ότι τα ζώα είναι ζωντανοί οργανισμοί όπως εμείς, με το  ίδιο δικαίωμα για ζωή στη Γη όπως εμείς, που νιώθουν πόνο και αγωνία όπως εμείς, αλλά αντίθετα με εμάς, δεν έχουν δόλο στην καρδιά τους και θα προσφέρουν την αγάπη, όπου τους ζητηθεί, χωρίς επιθυμία για εκδίκηση. Όταν μιλούμε στα παιδιά για τα ζώα με αυτόν τον τρόπο, μιλούμε κατευθείαν στην καρδιά τους. Έχω παρατηρήσει ότι τα παιδιά αμέσως λαμβάνουν το μήνυμα, αλλάζουν αμέσως στάση, δείχνουν περισυλλογή και θέλουν να μιλούν ασταμάτητα για τις θετικές τους εμπειρίες με τα ζώα. Αυτό αποδεικνύει πόσο σημαντικά είναι τα ζώα στην ψυχή τους και αυτή τη σχέση πρέπει να την προστατέψουμε και να την καθοδηγήσουμε με αγάπη.

Το τρίτο ενδιαφέρον εύρημα είναι οι προτάσεις των ίδιων των παιδιών σχετικά με το πώς μπορεί να σταματήσει η κακοποίηση ζώων από εκείνα. Σε συντριπτική πλειοψηφία τα παιδιά προτείνουν την εκπαίδευση, παρά την τιμωρία(Paul, 1993).:

‘Καλλιεργήστε τη συμπόνια στα παιδιά’, ‘δείξτε στα παιδιά ότι τα ζώα ζουν κι αναπνέουν όπως εμείς’, ‘βοηθήστε τα να καταλάβουν τα ζώα’, ‘διδάξτε μας μαθήματα πώς να φροντίζουμε τα ζώα’, ‘πείτε ότι τα ζώα είναι σαν τους ανθρώπους’

Η ευαισθητοποίηση λοιπόν των παιδιών μπορεί να ξεκινήσει σήμερα, δε χρειάζεται να περιμένουμε ειδικό εκπαιδευτικό πακέτο ή ειδική επιμόρφωση. Ας μιλήσουμε σήμερα στα παιδιά για το λάθος της κακοποίησης ζώων. Ας είμαστε διατεθειμένοι να ανοίξουμε το νου μας στις ιδέες των παιδιών σχετικά με τη συστημική κακοποίηση που υφίστανται τα ζώα στην κοινωνία μας, η οποία είναι σιωπηρά αποδεκτή, όπως π.χ. τα εκτροφεία κοτόπουλων, όπου τα ζώα είναι παγιδευμένα σε χώρο Α4 για μια ολόκληρη ζωή ή τους εργαστηριακούς πειραματισμούς σε ζώα για είδη που δεν είναι απαραίτητα. Ή ακόμη, το κυνήγι υψηλής τεχνολογίας από ανθρώπους που δεν πεινούν, αλλά επιδίδονται στο θάνατο των ζώων για χόμπι.

Η κακοποίηση ζώων δεν είναι ακίνδυνη, ούτε «αστεία» (‘τα κορίτσια που κακοποιούν ζώα έχει βρεθεί ότι δαγκώνουν και χτυπούν τα άλλα παιδιά περισσότερο από το μέσο όρο, ενώ τα αγόρια καταστρέφουν τα αντικείμενα των άλλων’ Heather et al. 2003). Πρέπει να προστατέψουμε τα παιδιά από το καταστροφικό συναίσθημα παντοδυναμίας που τα κατακλύζει όταν πειραματίζονται με τον πόνο, το σώμα και τη ζωή ενός έμβιου πλάσματος. Η απάνθρωπη εγκατάλειψη ενός ζώου να πεθάνει από ασιτία είναι επίσης μια μορφή κακοποίησης. Κι ενώ μεν εύκολα κατηγορείται η οικονομική κρίση για την εγκατάλειψη οικόσιτων στο δρόμο, κυρίως σκύλων, στην πραγματικότητα το σωματικό μέγεθος των ατόμων, αλλά και το πεταγμένο φαγητό στους κάδους στις γειτονιές, όπου έχουν εγκαταλειφθεί τα ζώα συχνά δείχνει ότι δεν ευθύνεται η έλλειψη φαγητού, αλλά η παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος. Τα ζώα είναι και αυτά πλάσματα του Θεού, και κατά συνέπεια, με κάποιο τρόπο αδέρφια μας (και αυτό είναι κοπλιμέντο για το ανθρώπινο είδος!). Όταν τα βοηθούμε, με το ελάχιστο, μηδαμινό κόστος που έχει αυτή η βοήθεια, στην ουσία βοηθούμε το Θεό και τη Δημιουργία Του. Αληθινά νομίζουμε ότι οι δικές μας προτεραιότητες είναι πιο σοφές;

Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 4/9/2013
Δημοσιεύτηκε στο www.iatronet.gr

Πηγές

ASCIONE, F. R. (2001). Animal Abuse and Youth Violence Juvenile Justice Bulletin. September 2001.Available online at:www.ncjrs.gov, www.staysafe.org

Heather Piper , Mike Johnson , Steve Myers & Joan Pritchard (2003) Children and young people harming animals: intervention through PSHE?, Research Papers in Education, 18:2, 197-213

PAUL, E. S. and SERPELL. J. A. (1993). ‘Childhood Pet Keeping and Humane Attitudes in Young Adulthood’, Animal Welfare, 2, 321–337.