Πρόσφατα
(ξανα)διάβασα ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία που έχω διαβάσει ποτέ «Half the Sky: How to change the world” των N. Kristoff &S. Wudunn, που δίνει με
τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο τον μισογυνισμό στην υφήλιο του 21ου
αιώνα, ο οποίος φαίνεται ότι σήμερα είναι πιο έντονος από ποτέ. Μετά από
αλλεπάλληλες ειδήσεις φρίκης για τους ομαδικούς βιασμούς και φόνους στην Ινδία,
για λιθοβολισμούς σε θάνατο γυναικών για λόγους δήθεν «τιμής», για απαγωγές
μαθητριών, διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, κατάλαβα ότι οι αυτές οι πρακτικές είναι
καθημερινή πρακτική σε πολλές χώρες του τρίτου κόσμου, άλλο αν εμείς δεν ακούμε
και δεν νοιαζόμαστε. Κι όμως πολλές από τις νοοτροπίες μίσους που καταλήγουν
στα πιο φρικτά εγκλήματα, έχουν με τον τρόπο τους αφήσει το στίγμα τους κι εδώ.
Μπορεί να μην γίνονται τέτοια εγκλήματα -τουλάχιστον όχι στη σημερινή ιστορική
περίοδο- όμως ο μισογυνισμός δεν είναι ούτε ξένος, ούτε καινούριος. Οι αριθμοί δείχνουν ότι ένα
σημαντικό ποσοστό από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες τρόμου
και κακοποίησης (1/3 των γυναικών στην υφήλιο έχουν κακοποιηθεί από τον
σύντροφό τους και ο φόνος από το σύζυγο είναι η πρώτη αιτία θανάτου των
γυναικών παγκοσμίως).
Το βιβλίο
είναι συγκλονιστικό γιατί περιγράφει απίστευτες αληθινές ιστορίες γυναικών, που
επεβίωσαν μέσα από αδιανόητες επιθέσεις ανδρών (αλλά και γυναικών), που
επέζησαν, αγωνίστηκαν με θάρρος κι αξιοπρέπεια. Ξεκινά με μια παρουσίαση της
πορνείας στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου καταλήγει στο ίδιο περίπου συμπέρασμα
με την Lydia Cacho, για την
οποία έχω γράψει σε παλιότερο άρθρο: η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που
καταλήγουν στην πορνεία ΔΕΝ το επιλέγουν. Είτε απάγονται από διακινητές, είτε
πωλούνται από τους γονείς τους σε ηλικία 12-13 (ή και μικρότερη). Οι
αντιστάσεις των κοριτσιών κάμπτονται με το γνωστό τρόπο: ξύλο, ξύλο, ξύλο, τις
σαπίζουν στο ξύλο και στα βασανιστήρια μέχρι να εξουθενωθούν και να μην
αντιστέκονται πλέον. Πολλές φορές, τις ποτίζουν ναρκωτικά, ώστε λόγω της
εξάρτησης να μη μπορούν να ξεφύγουν από την πορνεία. Ταυτόχρονα, οι διακινητές
τις βιάζουν ομαδικά, ή το ξεπαρθένιασμα γίνεται έναντι αδράς αμοιβής από
κάποιον ‘εκλεκτό’ πελάτη, ώστε να είναι ούτως ή άλλως ‘χαλασμένες’. Ως τέτοιες
δεν έχουν καμία ελπίδα να παντρευτούν και ταυτόχρονα εξοστρακίζονται από την
κοινότητά τους (ΚΑΙ τις άλλες γυναίκες) ως ‘βρώμικες’. Σε τέτοιες συνθήκες, δεν
μπορούν να εργαστούν πουθενά αλλού και τελικά παραμένουν στην πορνεία, ως μόνη
επιλογή για την επιβίωσή τους. Τέτοιες πρακτικές δεν είναι και τόσο ξένες στη
χώρα μας, για θυμηθείτε πώς οι διακινητές εγκλώβιζαν κι ακινητοποιούσαν τις
γυναίκες από το πρώην ανατολικό μπλοκ, που έρχονταν στη χώρα μας να δουλέψουν ως
σερβιτόρες ή μπέιμπι σίτερ; Ξύλο, ξύλο, ξύλο, ομαδικοί βιασμοί, ναρκωτικά για
να μπορούν οι αξιοπρεπείς έλληνες οικογενειάρχες να ικανοποιούν την ασωτία τους και οι ελληνίδες
οικογενειάρχισσες να κατηγορούν τις αλλοδαπές ότι ξεμυαλίζουν τους άνδρες τους
(αντί να παραδεχτούν την αλήθεια για το ποιόν του συζύγου τους). Και πάλι τα θύματα του τράφικινγκ είναι που στοχοποιούνται και από
άνδρες και από γυναίκες, όταν μια κοινωνία τις τοποθετεί σε αυτή την θέση
‘τουαλέτας’ με τη βία, για να μπορέσει να κάνει τη βρώμικη δουλειά της και να
μην αναλάβει καμία ευθύνη για αυτό.
Όσον αφορά
το ‘χάλασμα’, δεν είναι και τόσο μακρινό. Είχα φρίξει πριν από κάποιο διάστημα, όταν πρώην πρόεδρος δημοκρατίας
παρακαλώ, είχε δημόσια πει σε κάποια παρουσίαση πώς όταν ήταν νεαρός πήγαινε με
εκδιδόμενες για να μην στιγματίσει τις καλές κοπέλες της γειτονιάς. Έκανε κι
αγαθοεργία από πάνω! Το έλεγε και με καμάρι και χαριτολογώντας κι οι γυναίκες
από κάτω χαμογελούσαν! Το σενάριο οι εκδιδόμενες να ήταν θύματα μιας
παλαιότερης διακίνησης κι εξοστρακισμού, το σενάριο να κάνει εγκράτεια, ή τέλος
πάντων, το σενάριο να μην διαφημίζει τα άπλυτά του, γιατί με αυτόν τον τρόπο
προβάλλει ως φυσιολογική μια κατάσταση κάτι που είναι κακοποιητικό-όλα αυτά τα σενάρια
δεν παίζουν, σωστά;
Οι
συγγραφείς του βιβλίου μιλούν για σύγχρονη δουλεία του σεξ, ανάλογα με την Lydia Cacho που χρησιμοποιεί τον όρο sex slavery. Το ιατρικό
περιοδικό Lancet αναφέρει
ότι ο αριθμός των εκδιδόμενων παιδιών
στον κόσμο σήμερα είναι 10 εκατομμύρια. Σε μια παγκόσμια κοινωνία, που
αποκόβεται όλο και περισσότερο από την ανθρώπινη φύση της και στην οποία
σκοτεινά πρότυπα και σκοτεινοί εθισμοί προβάλλονται μανιωδώς από τα ΜΜΕ,
φαίνεται ότι αριθμός των παιδόφιλων αυξάνεται, κυρίως από τον ανεπτυγμένο και
πολιτισμένο κόσμο. Τα κορίτσια που φαίνεται ότι διασκεδάζουν τραβώντας πελάτες
από το μανίκι στους οίκους ανοχής, βρίσκονται εκεί ΠΑΡΑ τη θέλησή τους και παρά
τα χαμόγελα, δεν διασκεδάζουν. (Θυμάται κανείς τις 14χρονες αφρικανές που είχαν
κατακλύσει την Περικλέους και την Ασκληπιού πριν από 3-4 χρόνια; Τι έκανε
αλήθεια η Ελληνική Πολιτεία τότε;) Οι συγγραφείς
υπολογίζουν ότι ο αριθμός των γυναικών και κοριτσιών που διακινείται σήμερα στην υφήλιο είναι πολλά εκατομμύρια. Ο
αριθμός των μαύρων σκλάβων που μετακινήθηκαν από Αφρική προς ΗΠΑ μεταξύ 1780
και1850 ήταν 120.000. Συνεπώς η δουλεία σήμερα είναι περισσότερο διαδεδομένη
από τότε. Η οικονομική καταστροφή στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ άνοιξε
νέες αγορές για τον παγκόσμιο καπιταλισμό, αγορές για ρύζι, πατάτες και λευκή
σάρκα. Υπάρχουν χωριά στην Μολδαβία, που δεν μπορείς να βρεις ούτε μία γυναίκα
ηλικίας 15 ως 30. Η διαφορά όμως της
παλαιάς δουλείας με τη σύγχρονη είναι ότι τα σημερινά θύματα συχνά πληρώνουν τη
δουλεία με τη ζωή τους-λόγω του AIDS.
Το βιβλίο
έχει τη μία ηρωική ιστορία μετά την άλλη και σε όλες σχεδόν πρωτοστατεί η
υποκριτική, μισογυνιστική υπεροψία της τοπικής κοινωνίας: Ιερείς, αστυνομικοί,
και η καλοβαλμένη μεσαία τάξη, όλοι γνωρίζουν για το σκλαβοπάζαρο παιδιών και
κάνουν ότι δεν βλέπουν. Σε πολλές περιπτώσεις, η συμβουλή σε θύματα ομαδικού
βιασμού ήταν «μην πας στην αστυνομία, γιατί θα σε βιάσουν κι εκείνοι ομαδικά».
Η θέση των συγγραφέων είναι πως η νομιμοποίηση της πορνείας τελικά δεν
αποδίδει. Η μόνη λύση στις χώρες που η εκμετάλλευση γίνεται με τη βία, είναι η
δραστική λύση των αστυνομικών επιδρομών και κλεισίματος των οίκων ανοχής, των
συλλήψεων των διακινητών και της αποκατάστασης των θυμάτων. Σε χώρες που η
πορνεία είναι δήθεν κατ’ επιλογήν, με εργασιακά δικαιώματα κλπ, όπως Ολλανδία,
βρήκαν ότι υπάρχει σημαντικός αριθμός γυναικών που βρίσκεται εκεί παρά τη
θέλησή του. Οι ίδιες οι εκδιδόμενες λένε ‘κανείς δεν είναι εδώ επειδή το
θέλει-η ανάγκη σε κάνει’. Βλέπεις, οι νεαρές ανατολικο-ευρωπαίες που εκδίδονται
στους οίκους της Ολλανδίας είναι εκεί επειδή νοσταλγούσαν την Ολλανδέζικη
απελευθέρωση, όχι το ψωμί που δεν είχαν να φάνε. Αν η πορνεία ήταν πραγματικά
κατ’ επιλογήν, τα Ολλανδέζικα πορνεία θα ήταν γεμάτα Ολλανδέζες εκδιδόμενες,
όχι πεινασμένες Ρωσίδες…Αυτό το παραμύθι της ελεύθερης επιλογής, επινοήθηκε για
να κατευνάζονται οι συνειδήσεις πελατών, αστυνομικών και μιας ολόκληρης
κοινωνίας σε σχέση με το μισογυνισμό της. Είναι ένα ψέμα που πρέπει να
σταματήσει.
Σύμφωνα
πάντα με τους συγγραφείς, το μοντέλο της Ολλανδίας έχει αποτύχει και η
Ολλανδέζικη απελευθέρωση κατέληξε να κάνει το Άμστερνταμ παγκόσμιο κέντρο
σεξουαλικού τουρισμού και (σεξ τράφικινγκ), με πολλά ανήλικα θύματα. Το μοντέλο
της Σουηδίας, όπου το αδίκημα επιβαρύνει τον πελάτη, όχι το θύμα, δούλεψε πολύ
καλύτερα για να μειωθεί η ζήτηση, που είναι και το ζητούμενο. Κάτι ανάλογο εφαρμόζεται
στη Γαλλία ήδη και θα έπρεπε να εφαρμοστεί κι εδώ. Βέβαια, σε μια βαθιά
συντηρητική και σεξιστική κοινωνία, όπως η ελληνική, θα ξυνίσουν πολλοί και
πολλές όταν ακούσουν ότι η χρήση πορνείας είναι ποινικό αδίκημα (άθλια λαϊκοτράγουδα ηρωποιούν την
‘παλλικαρίσια αναπνοή’ του ...πελάτη). Όμως κάποια στιγμή αυτή η κοινωνία
θα πρέπει να σηκώσει το κέντρο βάρους της σκέψης της από τη γεννητική της
περιοχή και να το μεταφέρει προς την περιοχή της καρδιάς και του νου-εκεί που
πραγματικά οφείλει να είναι. Οφείλει να
σκεφτεί με όρους ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με όρους κοινού καλού, με όρους
σεβασμού και αυτοσεβασμού. Έχω
ξαναγράψει-δεν είναι τυχαίο που το εκκρεμές γύρισε και βρισκόμαστε εμείς σήμερα
στη θέση της Ρωσίας.
Μία από τις
πιο συγκλονιστικές ιστορίες του βιβλίου είναι εκείνη της Usha Narayane από την
Ινδία. Δείχνει πως η αποφασιστικότητα μίας και μόνο γυναίκας, έδωσε θάρρος σε
μια κοινότητα ανέγγιχτων που λεηλατούνταν και βιάζονταν συστηματικά από τοπικούς μαφιόζους με την απόλυτη κάλυψη της
αστυνομίας. Δεν θα πω την ιστορία, το συμπέρασμα όμως είναι ότι όταν ένα άτομο
έκανε το πρώτο βήμα να σπάσει το φόβο, όλη η κοινότητα ακολούθησε και ενωμένη, εξολόθρευσε
την μαφιόζικη συμμορία .Ίσως η ιστορία αυτή έχει κάποια διδάγματα για την
ηττοπάθεια που μας έχει κυριεύσει.
Τα
παραδείγματα τραγικότητας και θάρρους στο βιβλίο αυτό είναι πάρα πολλά. Ο
κοινός παρονομαστής τους είναι ο μισογυνισμός: εκείνος που οδηγεί την σκλαβιά
και την εξαθλίωση των διακινούμενων ατόμων, εκείνος που οδηγεί οικογένειες να
τρέφουν τα αγόρια και να λιμοκτονούν τα κορίτσια, εκείνος που οδηγεί κοινότητες
να τιμωρούν θύματα ομαδικού βιασμού,
αποδεχόμενοι τους βιαστές, εκείνος που οδηγεί ολόκληρα χωριά να
εγκαταλείπουν έφηβες που έπαθαν συρίγγιο κατά τη διάρκεια της γέννας να
πεθάνουν στην άκρη του χωριού. Το βιβλίο δίνει όμως και πολλά παραδείγματα
αλληλεγγύης, κυρίως από τις ανεπτυγμένες χώρες προς τις χώρες του τρίτου
κόσμου. Η βοήθεια από τα άτομα που ταξίδεψαν, είδαν με τα μάτια τους και
προσέφεραν ότι μπορούσαν, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τα καλά που οι ίδιοι
έχουν, είναι πολύ σημαντικό μάθημα και η ουσία της πραγματικής αλλαγής. Χαμένοι
στην εσωστρεφή μας αυτολύπηση (όχι τώρα-από πάντα), έχουμε πολλά να διδαχθούμε
από τη δοτικότητα άλλων. Επίσης, πολύ σημαντική είναι η ανάλυση που κάνει το
βιβλίο με πολλές μελέτες περιπτώσεων για την εκπαίδευση των κοριτσιών, που
είναι πλέον το νούμερο 1 ζητούμενο στη, ανθρωπιστική βοήθεια και την ανάπτυξη
των τρίτων χωρών. Μιλά επίσης για τις γυναίκες θύματα πολέμου, όπου ο βιασμός
χρησιμοποιείται ως όπλο από αντίπαλες στρατιωτικές ομάδες. Υπάρχουν περιοχές
εμφύλιων συρράξεων, π.χ. στην κεντρική Αφρική, όπου το να είσαι γυναίκα είναι
πιο επικίνδυνο από το να είσαι στρατιώτης.
Η συγκλονιστική
ιστορία μιας αφανούς ηρωίδας
Η ιστορία
αυτή είναι διαφορετική από τις προηγούμενες ιστορίες των γυναικών, αλλά και
κατά κάποιους τρόπους παρόμοια. Κάποιες φορές όταν διαβάζω μία είδηση, ή ακούω
μια ιστορία, έχω μια ξαφνική έντονη διαίσθηση για το αν η ιστορία είναι αληθινή ή όχι.
Έτσι λοιπόν, χωρίς να γνωρίζω τίποτα για τις πολιτικές καταβολές του συγγραφέα,
ούτε κάτι για τον ίδιο, βρήκα αυτό το άρθρο στο διαδίκτυο από το Γιώργο
Ανεστόπουλο, που μιλά για την αφανή ηρωίδα πίσω από το γνωστό κατέβασμα της ναζιστικής
σημαίας από τους Γλέζο και Σάντα κατά τη διάρκεια της κατοχής. Παρότι θεωρώ ότι
ο συγγραφέας ασκεί πολύ σκληρή και ίσως άδικη κριτική ενάντια στον γηραιό
αγωνιστή της αριστεράς, η αίσθησή μου είναι ότι όσα λέει για την αφανή ηρωίδα είναι αληθή. Αναφέρονται επίσης και τα πρακτικά της Βουλής από τον συγγραφέα Γιώργο Ανεστόπουλο, υποστηρίζοντας ότι η κοπέλα αυτή πράγματι υπήρξε, ήταν
νεαρή και χρησιμοποίησε πράγματι το φλερτ για να αποσπάσει την προσοχή των
Γερμανών φυλάκων, ώστε να γίνει το ανέβασμα της ελληνικής σημαίας από τους
γνωστούς έκτοτε αγωνιστές. Αυτό δεν μειώνει το ρίσκο που πήραν οι δύο
αγωνιστές, καθώς το οτιδήποτε θα μπορούσε να είχε πάει στραβά, όμως κατά κάποιο
τρόπο το ρίσκο που πήρε η κοπέλα ήταν πολύ μεγαλύτερο, καθώς πήγε στην
κυριολεξία σαν το αρνί στην αγέλη των λύκων. Όπως ήταν αναμενόμενο, την βίασαν
ομαδικά, σε σημείο που πράγματι έμεινε ημιθανής, με κατόπιν φυλάκισή της,
βασανιστήρια για εκδίκηση και αποσιωπημένη εκτέλεσή της. Το μαρτύριο που πέρασε
στη φυλακή είναι ανείπωτο, καθώς φυσικά οι Γερμανοί αμέσως κατάλαβαν το ρόλο
που έπαιξε. Δεν υπήρχε άλλος τρόπος να κρατήσει τους φύλακες απασχολημένους
παρά μόνο η ερωτική απασχόληση, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση σήμαινε
φρικτό ομαδικό βιασμό, με κίνδυνο της ζωής της. Κι όμως. Το ανδροκρατούμενο
κατεστημένο της εποχής φαίνεται ότι αποφάσισε να
αποσιωπήσει το ρόλο της, καθαρά και μόνο γιατί «Πώς μπορούμε να βγάλουμε ηρωίδα
μια γυναίκα που φλέρταρε ομαδικά; Αυτά τα κάνουν μόνο τα κακά κορίτσια. Τι
παράδειγμα θα δώσουμε εμείς στις κόρες μας;» Χαρακτηρίστηκε λοιπόν ως ‘κακό
κορίτσι’, ίσως ακόμη και ‘πόρνη’, παρά το γεγονός ότι αυτό δεν είχε καμία σχέση
με την πραγματικότητα, αλλά η γυναίκα αυτοθυσιάστηκε. Κι όμως ο τρόπος του
φλέρτ (που παρεπιπτόντως έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές από γυναίκες
κατασκόπους για πατριωτικούς καθαρά σκοπούς) είχε πιο βαρύνουσα σημασία από την απόλυτα ηρωική
αυτοθυσία της. Η ηρωική αυτοθυσία της είναι κληρονομιά της ελληνικής ιστορίας, του
έθνους, της πατρίδας και του λαού, όσο είναι η αυτοθυσία των Γλέζου και
Σάντα. Είναι ντροπή να αποκρύπτεται μόνο και μόνο επειδή ήταν γυναίκα και οφείλουμε να αποκαταστήσουμε την μνήμη της στις καρδιές
όλων των Ελλήνων κι Ελληνίδων.
