Ανθρώπινες σχέσεις ή δημόσιες σχέσεις?

Ανθρώπινες σχέσεις ή δημόσιες σχέσεις?
Αυτό το καλοκαίρι μου δόθηκαν τρεις αφορμές για να προβληματιστώ για την ποιότητα και το κίνητρο στην ανθρώπινη αλληλεπίδραση στην Ελλάδα του σήμερα.

1)Οι μοναχικοί άνθρωποι. Συνήθως μένω Δεκαπενταύγουστο στην Αθήνα, καθώς θέλω να είμαι στην πόλη, όταν αυτή βρίσκεται στην πιο ήσυχη φάση της, όταν παίρνει μια ανάσα από το φόρτο της χρονιάς, ξαλαφρώνει κι ανανεώνεται για την επιστροφή των χιλιάδων και την εκκίνηση μιας νέας εργασιακής και σχολικής χρονιάς. Στους περιπάτους της, έχω πια εξοικειωθεί με την πληθώρα μοναχικών ανθρώπων, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, που βλέπω σταθερά στα ίδια σημεία κάθε μέρα. Δεν είναι ούτε άστεγοι, ούτε ψυχικά ασθενείς, ούτε αλλοδαποί. Είναι άνθρωποι σαν κι εμάς, που το αδυσώπητο σύστημα κοινωνικών σχέσεων στη χώρα μας τους έχει ωθήσει στο περιθώριο. Είναι απλά άνθρωποι μοναχικοί, που για κάποιο λόγο έμειναν χωρίς οικογένεια στην Ελλάδα. Δεν έχουν κανένα να μιλήσουν, ενώ τα σημάδια της παραμέλησης του εαυτού τους από την αποδυνάμωση και την κατάθλιψη γίνονται όλο και πιο εμφανή. Ο λαός μας θεοποιεί τις οικογενειακές σχέσεις εις βάρος οποιασδήποτε άλλης σχέσης, κι αυτό καθιστά τους ανθρώπους χωρίς οικογένεια εξαιρετικά ευάλωτους. Με άλλα λόγια είναι πολύ επικίνδυνο να μείνεις στην Ελλάδα χωρίς οικογένεια, καθώς η φιλία και η κοινωνική συνοχή, η υποστήριξη προς το συνάνθρωπο φαίνεται να μην έχουν καμία αξία.

Καθώς όμως, ο αγιοποιημένος θεσμός της ελληνικής οικογένειας φαίνεται να τρίζει συθέμελα, με προδοσίες, απιστίες, διαζύγια, εγκαταλείψεις γονιών από παιδιά και παιδιών από γονείς να αυξάνονται, οι άνθρωποι που βρίσκονται ξαφνικά στο περιθώριο πολλαπλασιάζονται. Γενικά δεν τους αντιλαμβανόμαστε πολύ, ειδικά να είμαστε κοινωνικά «εμφιαλωμένοι» σε ένα προστατευμένο κύκλο όπου κάνουμε παρέα μόνο με άλλες οικογένειες… Οικογένειες επιλέγουν να κάνουν παρέα μόνο με οικογένειες, ζευγάρια μόνο με ζευγάρια. Οι μοναχικοί άνθρωποι συχνά απορρίπτονται ως ανεπιθύμητοι, καθώς δεν ταιριάζουν στο στερεότυπο της «ευτυχίας» των χαρούμενων ελληνικών οικογενειακών και των "επενδυσιακών" δημοσίων σχέσεων. Οι άνθρωποι όμως αυτοί ωθούνται στο περιθώριο από την αδιαφορία μας, το φόβο και την αποστροφή μας μη τυχόν και καταλήξουμε σαν κι αυτούς. Μια νέα τάξη εμφανίζεται, στιγματισμένη και πιστεύω θα αυξηθεί μέχρι να αλλάξουμε τον τρόπο που σχετιζόμαστε και να γίνουμε πιο ειλικρινείς κι αυθεντικοί.

Ο τρόπος δεν είναι να ενισχυθεί η «φαινομενική» ελληνική οικογένεια, καταλήγοντας σε υπερ-προστατευτισμό, συνεξάρτηση, συναισθηματική αιμομιξία ή και ασφυκτική εκμετάλλευση των μελών μεταξύ τους. Ο τρόπος είναι να ενισχυθεί η ανθρωπιά και η δοτικότητα, εντός ή εκτός οικογενείας. Να ανοίξουμε την πόρτα μας, να ρωτήσουμε για εκείνους που μπορεί να έχουν ανάγκη από παρέα και να δώσουμε από τον εαυτό μας, χωρίς ιδιοτέλεια ή ρατσισμό. Αυτή είναι η μόνη λύση. Δεν είναι καινούργια. «Αγαπάτε αλλήλους», είπε... Δεν είπε «αγαπάτε μόνο την οικογένειά σας». Μπορεί τώρα να έχουμε ταμπουρωθεί πίσω από τη δική μας φαινομενική οικογενειακή ασφάλεια, αλλά όπως είπαμε, το θεμέλιό της είναι πολύ ασταθές. Ας μην εθελοτυφλούμε στον πόνο των άλλων και ας θυμηθούμε τα αιώνια πνευματικά μηνύματα, πριν βρεθούν όλο και πιο πολλοί από εμάς στη θέση τους.

2)Σχέσεις μεταξύ συναδέλφων/ στον επαγγελματικό χώρο. Ο ανταγωνισμός, η ζήλια, η κακεντρέχεια μεταξύ συναδέλφων δεν είναι βέβαια κάτι πρωτάκουστο. Υπάρχει σε αρκετούς χώρους και χώρες και βασίζεται στην πεποίθηση της έλλειψης («δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα, πελάτες, αναγνώριση») και στην χαμηλή-αυτοεκτίμηση («δεν είμαι αρκετά καλός σε αυτό που κάνω, άρα απειλούμαι από τον άλλον που φαίνεται καλύτερος»). Με επαγγελματικό υπόβαθρο στις θετικές αλλά και ανθρωπιστικές επιστήμες (φυσικός με μεταπτυχιακό, εκπαιδευτικός, αλλά και ψυχολόγος), μπορώ να πω ότι μου προξένησε έκπληξη όταν είδα ανταγωνισμό και έλλειψη, πολλές φορές στοιχειώδους ευγένειας στο χώρο των συναδέλφων ανθρωπιστικών επιστημών και της ψυχικής υγείας. Με εξαιρέσεις πάντα, αλλά αυτή ήταν η προσωπική μου εντύπωση, την οποία είδα ότι μοιράζονται κι άλλοι στο χώρο. Στο χώρο δηλαδή που κατεξοχήν διδάσκει κι εφαρμόζει τη βοήθεια, στήριξη κι ενδιαφέρον για τους συνανθρώπους είδα ανασφάλεια, εσωστρέφεια και ανταγωνιστικότητα απέναντι στους συναδέλφους.
Πώς όμως μπορείς να πεις ότι βοηθάς τους άλλους θεραπευτικά για παράδειγμα, όταν δεν εφαρμόζεις στοιχειώδεις κανόνες σεβασμού κι ευγένειας προς τους συναδέλφους, όπως το να απαντάς σε μηνύματα, όχι μόνο πριν σου προσφέρουν κάτι αλλά και μετά, ή να σέβεσαι την πνευματική ιδιοκτησία του άλλου ή να μην κατακρατείς πληροφορίες που μπορεί να βοηθήσουν το συνάδελφο, από φόβο μη προχωρήσει πάνω από εσένα? Η επαγγελματική αποστολή «θέλω να βοηθήσω τους άλλους ανθρώπους» δεν περιλαμβάνει μόνο εκείνους που φέρουν την ταμπέλα «πελάτες», αλλά όλους όσους συναντούμε στο δρόμο μας, εκ των οποίων κανείς δεν έρχεται τυχαία-υπάρχει λόγος για οποιαδήποτε ανθρώπινη αλληλεπίδραση, είτε είναι με «πελάτες»,ή «συναδέλφους», ή «αφεντικά» ή «περαστικούς».
Ιδιαίτερα έντονα είδα το στοιχείο του ανταγωνισμού όσον αφορά, όχι το οικονομικό θέμα, αλλά κυρίως την αναγνώριση. Ξεχνούμε ένα πράγμα: η αποστολή του καθενός από εμάς στη ζωή είναι μοναδική. Όλοι, μα όλοι, έχουμε έρθει για κάποιο συγκεκριμένο σκοπό που μόνο εμείς μπορούμε να φέρουμε εις πέρας. Αυτό τον σκοπό μπορεί να τον γνωρίζουμε από την αρχή, αλλά μπορεί και να μας αποκαλύπτεται μέρα με τη μέρα. Αυτός ο σκοπός δεν εξαντλείται μόνο στο επάγγελμά μας, αλλά περιλαμβάνει όλους τους ανθρώπους που «τυχαίνει» να συναντήσουμε στο δρόμο μας. Μία ευγενική κουβέντα ενθάρρυνσης προς ένα συνάδελφο μπορεί να έχει πολύ υψηλότερη πνευματική αξία από δεκαπέντε σεμινάρια προς ακροατήρια εκατοντάδων ατόμων.
Η καλή πρόθεση, ανά πάσα στιγμή προς όλους, είναι αυτό που μετρά. Αλλιώς, η οποιαδήποτε «βοήθεια» δεν είναι παρά μια υπεροπτική επίδειξη ισχύος, μέσα από τις υποτιθέμενες εξειδικευμένες γνώσεις. Κι αφού, ο σκοπός του καθενός είναι μοναδικός, κανείς δεν μπορεί να συγκριθεί με κανέναν άλλον, άρα ο ανταγωνισμός εξαφανίζεται. Πολλοί άνθρωποι σήμερα θα ωφελούνταν να το δουν αυτό και να αναζητήσουν τον αληθινό σκοπό τους, όπως και τον σκοπό της κάθε ημέρας. Έτσι θα ήταν πιο ευτυχείς, παρά να αναλώνονταν σε κενές συγκρίσεις με τους άλλους. Όταν εκπληρώνεις το σκοπό σου, ο οποίος μπορεί να περιλαμβάνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικές περιόδους, τότε νιώθεις πλήρης και δεν έχεις ανάγκη την αναγνώριση των άλλων. Η ανθρώπινη αναγνώριση είναι από τα πιο ασταθή και αναξιόπιστα πράγματα, καλό είναι να μας αφήνει τελείως αδιάφορους, αν όχι να την αποφεύγουμε. Εκατομμύρια στη γη σήμερα προσφέρουν τεράστιο έργο, απολύτως σιωπηλά και χωρίς την παραμικρή γνώση από τους συνανθρώπους τους, κάποιοι μάλιστα λοιδορούνται. Άλλοι πάλι που φανταχτερά επαίρονται ως διασημότητες βοήθειας και καλοσύνης, μπορεί να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό. Ας μη ξεχνάμε πόσοι δικτάτορες εμφανίστηκαν ως σωτήρες. Η ανθρώπινη αναγνώριση είναι απατηλή κι αναξιόπιστη. Ας προτιμήσουμε την πίστη στον εαυτό μας, σε αυτό που μας λέει η καρδιά μας και στην καλή πρόθεση προς όλους.

3) Η εγκατάλειψη των παιδιών. Στην εμπειρία μου με εθελοντική εργασία, είχα την τιμή να υπηρετήσω πολλά παιδιά τα οποία ήταν μακροχρόνια ασθενή και, συχνά ως αποτέλεσμα της ασθενείας τους, εγκαταλελειμμένα από τους γονείς τους. Αυτό που μου έκανε εντύπωση, είναι ότι η μεγαλύτερη πληγή, το μεγαλύτερο τραύμα δεν φάνηκε να είναι η ασθένεια ή ο σωματικός πόνος, αλλά η εγκατάλειψη. Παιδιά με πολύ σοβαρές ασθένειες και μεγάλη δυσφορία στην αναπνοή, σωληνάκια κλπ., ξεχνούν αμέσως τον πόνο τους όταν τα πάρεις αγκαλιά και τους δείξεις τρυφερότητα. Η ανάγκη για προσοχή και αγάπη όμως δεν εξαντλείται στα παιδιά. Αντίστοιχη ανάγκη έχει πιστεύω κι ο ηλικιωμένος ή ο καρκινοπαθής, για τον οποίο οποιοσδήποτε πόνος ή δυσκολία μπορεί να ξεπεραστεί αν υπάρχει η υποστηρικτική παρουσία και συμπόνια των άλλων. Το ίδιο πιστεύω ισχύει και για λαούς ολόκληρους που πλήττονται, όπως για παράδειγμα το Πακιστάν από τις πλημμύρες τώρα. Πιστεύω μέρος της αγωνίας του λαού του αυτές τις μέρες είναι ότι η παγκόσμια κοινότητα τους έχει ξεχάσει και τους έχει εγκαταλείψει σε λιμό ή στην εξαθλίωση του να αλληλοσκοτωθούν για λίγα ψίχουλα. Η παγκόσμια κοινότητα φαίνεται κουρασμένη, φαίνεται να έχει καχυποψία, ίσως ρατσισμό εναντίον του λαού αυτού ή τέλος πάντων είναι Αύγουστος, έχει πάει διακοπές και το τελευταίο που θέλει να σκεφτεί είναι η δυστυχία ακόμη περισσότερων εκατομμυρίων λιμοκτονούντων Πακιστανών. Αυτό όμως είναι που πονάει. Κι εμείς στη Δύση, ας μη το ξεχνάμε. Εξάλλου, έχουμε συμβάλλει πολύ περισσότερο στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και τα air-condition που απολαμβάνουμε τώρα στις διακοπές μας, θα τα πληρώσουν αργότερα εκείνοι οι εξαθλιωμένοι λαοί σε περιοχές ευάλωτες για πλημμύρες και ξηρασία. Ας μη τους ξεχνάμε.


18/8/2010 Πρεκατέ Βικτωρία