H Πολική αρκούδα: ένα αξιοθαύμαστο ζώο

H Πολική αρκούδα: ένα αξιοθαύμαστο ζώο

Η πολική αρκούδα ζει στην Αρκτική και στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη των εξής πέντε κρατών: Αλάσκα (ΗΠΑ), Καναδάς, Γροιλανδία (Δανία), Ρωσία και Νορβηγία. Η πολική αρκούδα είναι εκπληκτικά προσαρμοσμένη να επιβιώνει σε ένα από τα πιο εχθρικά περιβάλλοντα του πλανήτη : το Βόρειο Πόλο. Για αυτό, η αντοχή κι η δύναμή της είναι αξιοθαύμαστα. Η θερμοκρασία στο Β.Πόλο μπορεί να φτάσει στους -45 βαθμούς Κελσίου. Η Αρκτική είναι σκοτεινή και παγωμένη για μήνες. Στα πολύ ψηλά πλάτη, ο ήλιος δύει τον Οκτώβρη και ξαναβγαίνει τέλος Φλεβάρη. Αυτό είναι το σπίτι της πολικής αρκούδας. Η πολική αρκούδα δε γνωρίζει σύνορα: διασχίζει τον πάγο από τη Ρωσία στην Αλάσκα, από τον Καναδά στην Γροιλανδία και στη Β. Νορβηγία. Το ζώο αυτό, ο ατρόμητος ταξιδιώτης, φέρνει επιστήμονες και ειδικούς από 3 ηπείρους να συνεργαστούν για να σωθεί η Αρκτική.

Η πολική αρκούδα έχει εκπληκτική προσαρμοστική ικανότητα. Πέφτει σε χειμέριο λήθαργο (ελαφρύτερο από τη χειμέρια νάρκη) και τότε, κατά τη διάρκεια του ύπνου, γεννιούνται τα μικρά. Τα μικρά θηλάζουν το πλούσιο σε λίπος γάλα της μαμάς τους και το Μάρτιο που ξυπνά η μητέρα βλέπει τα νεαρά της παιδιά έτοιμα. Η πολική αρκούδα όμως μπορεί να πέσει σε χειμέριο λήθαργο και σε άλλες εποχές, αν η τροφή είναι λιγοστή. Στο λήθαργο, δεν τρώει, δεν πίνει, δεν αποβάλλει, αλλά συγκρατεί τις δυνάμεις της μέχρι να βρεθεί περισσότερη τροφή. Η πολική αρκούδα ξέρει να περιμένει. Η πολική αρκούδα επίσης είναι πολύ καθαρή, πλένεται τουλάχιστον για ένα τέταρτο μετά από κάθε γεύμα, σκουπίζεται στον πάγο και της αρέσει πολύ να παίζει με τα μικρά της και με άλλες αρκούδες. Η πολική αρκούδα ζει 15 με 18 έτη και σήμερα υπάρχουν 20.000 με 25.000 άτομα στον πλανήτη.

Η πολική αρκούδα εξελίχθηκε πριν από 200.000 χρόνια από το συγγενή της, την καφέ αρκούδα (που έχουμε και στη χώρα μας), η οποία υπάρχει εδώ και 35 εκατομμύρια χρόνια. Άρα η πολική αρκούδα είναι η κορύφωση, η τελευταία εξέλιξη ενός πανάρχαιου, πάνσοφου προγόνου, που έχει υπάρξει πολύ πριν από τον άνθρωπο, ο οποίος εμφανίστηκε πριν μόλις 2 εκατομμύρια χρόνια. Ίσως να το θυμόμαστε αυτό, όταν θεωρούμε τους εαυτούς μας ανώτερους από όλα τα άλλα πλάσματα κι όταν θεωρούμε ότι δεν έχει σημασία αν εξαφανιστούν, λόγω των πράξεών μας. Μπορεί να θεωρούμε του εαυτούς μας ανώτερους, όμως καμία ανθρώπινη τεχνολογία δεν μπορεί να κάνει ανθρώπινες κοινότητες ικανές να επιβιώσουν για μήνες στο σκοτεινό, παγωμένο Β.Πόλο, όπου επιβιώνει η πολική αρκούδα. Ίσως αυτό να είναι ένα μάθημα ταπεινότητας για εμάς.

Η λέξη «Αρκτική» σημαίνει στα αρχαία ελληνικά «η χώρα της αρκούδας». Είναι εκπληκτική σύμπτωση ότι η Αρκτική είναι πράγματι η χώρα της πολικής αρκούδας, αλλά ονομάστηκε έτσι πιθανόν εξαιτίας της θέσης της σε σχέση με τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η Μεγάλη Άρκτος ήταν μια νύμφη, που μεταμορφώθηκε σε αρκούδα κι ο Αρκτούρος («φύλακας της αρκούδας») ήταν ο γιος της με το Δία. Ο Δίας τους πήρε και τους δυο στον ουρανό κι έτσι έγιναν οι ομώνυμοι αστερισμοί. Η άρκτος έχει επίσης σημαντική παράδοση στην αρχαία λατρεία της Άρτεμης και στην εκπαίδευση των παιδιών να σέβονται τη φύση, όπως π.χ. στο ναό της Βραυρωνίας Άρτεμης. Σε όσες χώρες εμφανίζεται, όπως και στην πατρίδα μας, η αρκούδα φέρει θρύλο, σεβασμό κι αγάπη στο όνομά της.
Ιδιαίτερα, οι λαοί που συμβιώνουν μαζί της έχουν πολλά να πουν για την πολική αρκούδα: την ονομάζουν «Νανούκ» και τη θεωρούν δυνατή, σοφή, σχεδόν σαν άνθρωπο. Πολλές ιθαγενείς φυλές διηγούνται θρύλους για πολικές αρκούδες-ανθρώπους, που ζουν σε ιγκλού. Αυτές οι αρκούδες περπατούν όρθιες και μιλούν. Οι ιθαγενείς πιστεύουν ότι μέσα στα σπίτια τους ξαναγίνονται άνθρωποι. Οι Σιβηριανοί ιθαγενείς σέβονται τις αρκούδες και τις αποκαλούν «γκυπ», που σημαίνει «παππούς». Στη Γροιλανδία την αποκαλούν «Τομασούκ», που σημαίνει «αρχηγός των πνευμάτων που βοηθούν». Ακόμη κι όταν οι ιθαγενείς τις κυνηγούν, το κάνουν με μέτρο και σεβασμό. Κρεμούν το δέρμα τους στο ιερό του ιγκλού τους για μέρες και τους αφήνουν εργαλεία, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης και σεβασμού για την αρκούδα που έδωσε τη ζωή της για να βοηθήσει τους ανθρώπους. Κι εδώ έχουμε πολλά να διδαχθούμε, εμείς οι «ανεπτυγμένοι» από τους ιθαγενείς για το πώς να σεβόμαστε αυτό που μας δίνει η φύση κι όχι να το καταβροχθίζουμε, να το καταπατάμε άπληστα, να το κατασπαταλάμε, λες και τα πάντα μας ανήκουν.

Τη δεκαετία του ‘60-70 η μεγαλύτερη απειλή για τις πολικές αρκούδες ήταν το κυνήγι. Τώρα πια αυτό έχει σταματήσει, όμως η απειλή είναι πολύ μεγαλύτερη: το φαινόμενο του θερμοκηπίου λιώνει τους πάγους με ρυθμούς που δεν έχουμε ξαναδεί στην ιστορία της γης, απειλώντας άμεσα την επιβίωση της πολικής αρκούδας. Η πολική αρκούδα δε μπορεί να ζήσει πουθενά αλλού, παρά μόνο στους πάγους. Ήδη ζεσταίνεται υπερβολικά, κάποιες παθαίνουν θερμοπληξία. Άλλες πνίγονται γιατί δε μπορούν να βρουν κομμάτια πάγου, καθώς πολλά έχουν λιώσει. Άλλες δεν μπορούν να περπατήσουν προς τους πάγους ανοιχτής θαλάσσης, όπου βρίσκουν φώκιες. Οι πολικές αρκούδες δοκιμάζονται πολύ, μαζί με χιλιάδες άλλα είδη, από την απερισκεψία και απληστία του ανθρώπου. Αν η κλιματική αλλαγή συνεχίσει με τους σημερινούς ρυθμούς, η πολική αρκούδα θα έχει εκλείψει κατά τα 2/3 μέχρι το 2050. Η πολική αρκούδα δεν μας περισσεύει. Κανένα είδος δεν μας περισσεύει. Τη γη τη μοιραζόμαστε, δεν μας ανήκει. Οφείλουμε να ζήσουμε πιο απλά και να δραστηριοποιηθούμε για να σταματήσει η κλιματική αλλαγή.

Τα στοιχεία για την πολική αρκούδα σε αυτό το άρθρο, όπως και η φωτογραφία, βρίσκονται στο www.polarbearsinternational.orgΔείτε επίσης την ελληνική οργάνωση «Αρκτούρος», που έχει προσφέρει πολλά για την διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη βοήθεια της αρκούδας στη χώρα μας και στα Βαλκάνια www.arcturos.gr

Πρεκατέ Βικτωρία, 30/12/2009