Οκτάποδο (Χταπόδι): Το πιο ευφυές ασπόνδυλο

Καθώς περπατούσα στην παραλία τις προάλλες, είδα ψαράδες με ενθουσιασμό να περικυκλώνουν κάτι. Η λεία τους, ένα χταπόδι, πάνω από τρία κιλά, όπως έλεγαν… Το χταπόδι ήταν ακόμη ζωντανό, ξετυλίγοντας τα πόδια του. Τότε όμως άρχισε και η φρίκη, όπου προσπαθούσε ο ψαράς, άτσαλα και ανεπίδεκτα να το σκοτώσει, τραβώντας το δέρμα από το κεφάλι και προσπαθώντας να το αναποδογυρίσει, όπως κάνεις με ένα σκούφο το ‘μέσα’, ‘έξω’. Το μαρτύριο κρατούσε, ενώ το πλάσμα ήταν ζωντανό και κουνούσε τα πόδια και ήθελα να πω στον ψαρά «Επιτέλους σκότωσέ το, μην το βασανίζεις». Όμως δεν μπορούσα να αρθρώσω τις λέξεις «σκότωσέ το». Είτε έτσι είτε αλλιώς, γρήγορος ή αργός θάνατος, το όλο πράγμα μου φάνηκε τελείως λάθος. Το σωστό μέρος για το χταπόδι είναι η θάλασσα. Μετά, αφού το κεφάλι κακοποιήθηκε με πολλαπλούς αδέξιους τρόπους, ο ψαράς έκανε τη γνωστή κίνηση, όπου έπιασε το χταπόδι από το κεφάλι και άρχισε να χτυπά με δύναμη τα πόδια (τα οποία ΑΚΟΜΗ κουνιόνταν) στο τσιμέντο. Για να «μαλακώσει» υποτίθεται, το κρέας του… Έφυγα με εμφανή φρίκη ζωγραφισμένη στο πρόσωπό μου. Εδώ και κάποια χρόνια, τρώω ψάρια ή θαλασσινά πολύ σπάνια, επειδή η Μεσόγειος έχει υπεραλιευτεί και, επίσης, δεν είναι σωστό να παίρνουμε ψάρια από θάλασσες, όπως π.χ. της Σενεγάλης, για να χορτάσουμε κι άλλο, οι ήδη χορτασμένοι Ευρωπαίοι, κλέβοντας τη λεία των πεινασμένων Αφρικανών ψαράδων. Ύστερα, όμως από αυτήν την εμπειρία, το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται να ξαναφάω, ποτέ μα ποτέ, χταπόδι!

Στο δρόμο πίσω, σκεφτόμουν την ταινία «Αβατάρ». Έδειχνε πως ο εξωγήινος πολιτισμός (που συμβολίζει τους ιθαγενείς στην Αμερική) , ήταν πάντα πολύ προσεκτικοί να σκοτώνουν όσο πιο γρήγορα και ανώδυνα γίνεται το θήραμά τους, ευχαριστώντας το, που δίνει τη ζωή του για να τραφούν. Και τα δύο αυτά στοιχεία έλειπαν, και από τους ψαράδες και από τους κυνηγούς που έχω δει κατά καιρούς. Δεν τους ενδιαφέρει αν θα υποφέρει το θήραμα, αλλά δε λένε ούτε κι ένα ευχαριστώ. Φίλε, το πλάσμα δίνει το ζωή του για να έχεις εσύ μεσημεριανό. Πες ένα ευχαριστώ τουλάχιστον! Το μόνο που ακούω είναι να συγχαίρουν ο ένας τον άλλον για το πόσο καλή ψαριά έπιασαν. Μέχρι πότε θα συνεχίσει αυτή η υπεροψία και βαρβαρότητα από τον άνθρωπο; Τι θα χρειαστεί για να προσεγγίσουμε επιτέλους τη φύση με λίγο σεβασμό και λίγη ταπεινότητα; Θα χρειαστεί να πεινάσουμε; θα χρειαστεί να γίνουμε εμείς θηράματα άλλων μεγαλύτερων ζώων για να νιώσουμε λιγάκι πώς είναι; Θα μαζευόμασταν αλήθεια τότε;

Στη συνέχεια, έκανα λίγη έρευνα, κυρίως στη Wikipedia, σχετικά με το χταπόδι. Το χταπόδι δεν είναι τυχαίο ζώο. Έχει οκτώ πόδια και το 8 είναι το σύμβολο του απείρου γυρισμένο κατά 90 μοίρες… Το χταπόδι απεικονίζεται σε πολλά αρχαιοελληνικά αγγεία, ενώ στη Χαβάη ένας μύθος λέει ότι το χταπόδι ήταν έποικος από κάποιο άλλο Σύμπαν, πολύ πριν δημιουργηθεί το δικό μας. Σίγουρα το χταπόδι είναι εδώ, πολύ πιο πριν δημιουργηθεί ο άνθρωπος... Μόνο και μόνο για αυτό, θα άξιζε περισσότερο σεβασμό από ό,τι δείχνουμε. Κατά κάποια έννοια, η έλευση του ανθρώπου ση Γη, θυμίζει «ήρθαν τα άγρια να διώξουν τα ήμερα».

Αν παρατηρήσει κανείς την υπνωτική κίνηση των ποδιών του την ώρα που περπατά στο βυθό, είναι σαν να ξετυλίγεται η φούστα της μπαλαρίνας. Έχει τέτοια χάρη που είναι πραγματικά μαγευτικό. Αξίζει τον κόπο να ψάξει κανείς στο Διαδίκτυο βίντεο σχετικά με τα χταπόδια και να παρατηρήσει τη μαγεία του χορού τους. Αυτό και μόνο θα έπρεπε να μας συνετίσει λίγο, να μας ευαισθητοποιήσει ότι ‘ε, υπάρχει κάτι άλλο εδώ, κάτι θαυμαστό, κάτι ασυνήθιστο…το πλάσμα αυτό μπορεί να μην είναι μόνο το κρέας που βλέπουμε’… Αλλά τίποτα… Το μόνο που βλέπουμε είναι το κρέας…Το μόνο που σκεφτόμαστε είναι το στομάχι μας (και να σκεφτεί κανείς πως δεν είμαστε καν πεινασμένοι). Αυτή η τυφλότητά μας όμως, αν συνεχιστεί, είναι που θα μας στερήσει τα πάντα. Αν μη τι άλλο, τον αυτοσεβασμό μας.

Εκτός από την εξαιρετικά μαγευτική κίνηση, που κανένα ανθρώπινο πλάσμα δεν μπορεί να μιμηθεί, στο χταπόδι υπάρχουν και άλλα αξιοσημείωτα. Το χταπόδι είναι αποδεδειγμένα το πιο ευφυές ασπόνδυλο. Μπορεί να ξεβιδώνει καπάκια από μπουκάλια, μπορεί να μιμείται άλλα ζώα, μπορεί να επανασυνδέει σωστά τα σπασμένα κομμάτια μιας καρύδας. Μπορεί να κάνει, να νιώθει και να βλέπει πολύ περισσότερα από όσο εμείς γνωρίζουμε, για αυτό θα πρέπει να είμαστε λιγότερο βιαστικοί πριν το χαρακτηρίσουμε ως απλά ένα ζώο που ‘δεν καταλαβαίνει’. Πώς θα μας φαινόταν αλήθεια αν κάποια στιγμή η επιστήμη ανακάλυπτε ότι το χταπόδι καταλαβαίνει, γνωρίζει και νιώθει πολλά περισσότερα από τον άνθρωπο; Κι ότι εμείς το μόνο που κάναμε ήταν να το χτυπάμε στο δάπεδο; Τι εξηγήσεις θα δίναμε τότε;

Το χταπόδι επίσης έχει ιδιοφυείς μηχανισμούς για να αποφεύγει τους εχθρούς του. Αντί να αντεπιτίθεται, τους πετά μελάνι, για να θολώσει τα νερά και να ξεφύγει. Μπορεί και καμουφλάρεται, παίρνοντας το χρώμα του βράχου. Καθώς δεν έχει κόκκαλα, μπορεί και μικραίνει σε μέγεθος και διεισδύει μέσα από πολύ μικρές σχισμές. Το χταπόδι αμύνεται χωρίς να επιτίθεται. Ίσως θα είχαμε κάποια πράγματα να μάθουμε από το χταπόδι σε αυτόν τον τομέα! Ακόμη και στην καθημερινή μας ζωή, συχνά αμυνόμαστε με την αντεπίθεση, είτε αυτή σημαίνει να φωνάξουμε, να βρίσουμε, να εκδικηθούμε, ή να δημιουργήσουν πόλεμο τα έθνη μεταξύ μας.

Το χταπόδι με τις βεντούζες του, μπορεί και προσκολλάται στα βράχια, χωρίς να πληγώνει ή να επηρεάζει με κανένα τρόπο την επιφάνεια της γης. Αλήθεια, εμείς θα μπορούσαμε να εφεύρουμε κάτι αντίστοιχο; Οποιοδήποτε κατασκεύασμα του ανθρώπου, αγκυρώνεται στη γη, πληγώνοντάς την. Θα πρέπει είτε να την σκάψει, είτε να την αλλάξει με κάποιο τρόπο, αφήνοντας μόνιμα το στίγμα του επάνω της. Δεν έχουμε την ευφυία του χταποδιού που χρησιμοποιεί τη διαφορά πίεσης για να προσκολληθεί σταθερά και χωρίς ζημιά.

Το χταπόδι έχει τρεις καρδιές. Εμείς έχουμε μόνο μία. Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι αισθάνεται το χταπόδι, αλλά και μόνο ο αριθμός των τριών καρδιών, θα έπρεπε να μας κάνει να σωπάσουμε και να αναλογιστούμε…

Και τα αρσενικά και τα θηλυκά χταπόδια πεθαίνουν σύντομα μετά την αναπαραγωγή. Προτίθενται να αυτοθυσιαστούν, ώστε να δώσουν ζωή στην επόμενη γενιά. Η μητέρα προσέχει τα αυγά της για ένα μήνα, κατά τη διάρκεια του οποίου δεν μπορεί να κυνηγήσει. Καμιά φορά μπορεί να φάει και τα ίδια της τα πόδια από την πείνα. Όταν τελειώσει η φύλαξη, είναι πολύ αδύναμη για να υπερασπιστεί τον εαυτό της και συνήθως πέφτει θύμα θηρευτών. Πόσες ανθρώπινες μαμάδες θα προχωρούσαν να κάνουν παιδί, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα πεθάνουν ένα μήνα μετά τη γέννησή του;

Το νευρικό σύστημα στα πόδια του χταποδιού έχει μεγάλη αυτονομία και αυτό εξηγεί γιατί τα πόδια του χταποδιού κουνιόνταν ακόμη και αφού το κεφάλι είχε κατατμηθεί. Παρά την αυτονομία, υπάρχει εξαίρετος συντονισμός και αυτό φαίνεται με το αποτέλεσμα της εκπληκτικής κίνησης, είτε περπατά, είτε τρέχει, είτε κολυμπά. Επίσης, στα πόδια του το χταπόδι έχει χημειο-υποδοχείς, ώστε «να γεύεται αυτό που αγγίζει» (λαμβάνοντας τη χημική ουσία της επιφάνειας). Μπορούμε να φανταστούμε λοιπόν, με το εξαιρετικά περίπλοκο, αυτόνομο και ευαίσθητο νευρικό σύστημα στα πόδια του, πώς μπορεί να νιώθει ένα χταπόδι, του οποίου τα πόδια ακόμη κουνιούνται, όταν τα χτυπάμε με δύναμη στο έδαφος; Σίγουρα δεν είναι μια εμπειρία που θα θέλαμε εμείς να ζήσουμε…

Αυτά, για ένα ζώο εξαιρετικό και ιδιαίτερο, αλλά πολύ παραγνωρισμένο.
Όλο και πιο συχνά, θα μας υπενθυμίζεται ότι τα ζώα δεν είναι απλώς ζώα. Η φύση δεν είναι απλώς φύση. Όλο και πιο συχνά, θα μας έρχονται υπενθυμίσεις να χειριζόμαστε τη φύση και τα πλάσματά της με το σεβασμό που τους αξίζει. Θα βγούμε από την πρώτη θέση του λεωφορείου που λέγεται ‘Γη’. Τελευταία, προσπαθήσαμε να καταλάβουμε ακόμη και τη θέση του οδηγού, κατευθύνοντας το λεωφορείο προς το γκρεμό. Διαφωνώ ότι τα ζώα φτιάχτηκαν στη Γη για να εξυπηρετούν τον ανώτερο άνθρωπο. Όχι. Τα ζώα φτιάχτηκαν στη Γη όπως φτιαχτήκαμε κι εμείς. Για να ζήσουν. Ευτυχώς για εμάς, και όλους του επιβαίνοντες, θα βγούμε από την πρώτη θέση του λεωφορείου. Θα είμαστε ένας ίσος επιβάτης με όλους τους άλλους. Θα σταματήσουμε να κάνουμε τον αφέντη, αλλά θα είμαστε ένας όπως όλοι οι άλλοι, σε αρμονία με όλους. Θα είμαστε έτσι πολύ πιο ευτυχισμένοι.

Πρεκατέ Βικτωρία,www.brightplanet.blogspot.com, 24/11/11

Υ.Γ.Σε μια μεταγενέστερη επιβεβαίωση των όσων γράφηκαν εδώ (http://www.efsyn.gr/arthro/diavastike-dna-toy-panexypnoy-htapodioy) οι επιστήμονες κατάφεραν να αποκωδικοποιήσουν τo DNA του χταποδιού, το οποίο υπάρχει για πάνω από 400 εκ. χρόνια στη Γη, έχει 10,000 περισσότερα γονίδα από τον άνθρωπο, υψηλή νοημοσύνη (ώστε να απαγορεύεται η χρήση του ως πειραματόζωο) και πολλούς νευρώνες στα πλοκάμια του, τα οποία αναγεννώνται όταν κοπούν. Σκεφτείτε τι πόνο μπορεί να νιώθει ένα χταπόδι όταν το χτυπούν ζωντανό με τόσους νευρώνες στα πλοκάμια του! Εγώ προσωπικά δεν ξανατρώω χταπόδι!