Βεβαίως, δεν το βρήκα καθόλου αστείο. Για μένα, η κυρία έδειχνε κάποιο άτομο αρκετά μοναχικό και σίγουρα με κάποια προβλήματα, που την εμπόδιζαν να κατανοήσει τι συνέβαινε ή άλλες ανάγκες που υπερέβαιναν την αναστολή για τον περίγελο των άλλων. Εξηγήσεις υπάρχουν πολλές. Μία, που μου ήρθε στο μυαλό εκείνη τη στιγμή είναι, ότι, άτομα που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά ως παιδιά και δεν θυμούνται ή δεν έχουν επεξεργαστεί το τραύμα, άθελά τους, κάποιες φορές προβάλλουν το σώμα τους με υπερβολικά σεξουαλικοποιημένο τρόπο, σαν να προσπαθεί το σώμα το ίδιο να δώσει ένα μήνυμα αγωνίας: ‘Δείξτε μου προσοχή, κάτι έχει γίνει’. Είναι μια διαδικασία εντελώς ασυνείδητη, στην οποία πολλές φορές το άτομο δεν έχει έλεγχο ή επίγνωση. Δεν ξέρω αν συνέβαινε το ίδιο με τη συγκεκριμένη κυρία. Ίσως υπήρχαν άλλα προβλήματα ψυχιατρικής φύσεως. Σε κάθε περίπτωση όμως, το όλο σκηνικό δεν μου φάνηκε καθόλου αστείο.
Το πιο αξιοπερίεργο όμως είναι άλλο. Υπήρχαν 3 ταμίες, 2 άλλοι πελάτες κι εγώ. Όση ώρα τσέκαρα τα ψώνια μου, παρατήρησα και τα 5 υπόλοιπα άτομα, να προσπαθούν, χαμογελώντας, να συναντήσουν το βλέμμα μου, να πιάσουν το βλέμμα μου, ώστε με νόημα, να γελάσουμε μαζί, συνένοχα, για το ‘αστείο’ θέαμα που προσφέρει η δύστυχη ηλικιωμένη κυρία (η οποία ήταν, παρεπιπτόντως, εξαιρετικά ευγενική). Αφού είχαν ανταλλάξει όλα τα βλέμματα μεταξύ τους, πάσχιζαν για τη δική μου συμμετοχή. Μα και οι πέντε!
Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, όταν τσεκάρεις ψώνια σε ένα άγνωστο σούπερ-μάρκετ, κανείς δε σε κοιτάει! Το πολύ πολύ να σε κοιτάξει φευγαλέα –κι αν!- η ταμίας μπροστά σου. Τώρα, έψαχναν και οι πέντε βλεμματική επαφή με στόχο την κοροϊδία (την οποία βέβαια αρνήθηκα πεισματικά, κάνοντας σαν να μη συμβαίνει απολύτως τίποτα)
Το ερώτημα μου:
Σε ένα κόσμο, που κυριαρχεί η αδιαφορία, τι είναι εκείνο που θα φέρει να συναντηθούν τα βλέμματά μας, τι είναι εκείνο που μας ενώνει; Η κακία; Τα περιστατικά χλευασμού των άλλων; Σε ποια άλλη περίπτωση, θα κοίταζαν οι θαμώνες ενός σούπερ-μάρκετ τόσο επίμονα ο ένας τον άλλον; Στο χαρούμενο θέαμα ενός χαριτωμένου μωρού; ίσως κάνα-δυο κυρίες. Στην ανάγκη κάποιου ανθρώπου που γλίστρησε; σε έναν σεισμό; Τίποτα από όλα αυτά δεν θα ήταν τόσο αποτελεσματικό ως «κόλλα» για την βλεμματική επαφή, όσο η κακία. Το κακεντρεχές βλεμματικό κουτσομπολιό για κάποιο άτυχο συνάνθρωπο. Είναι η ίδια κόλλα που οδηγεί όλα αυτά τα ακροατήρια να παρακολουθούν ανελλιπώς τα διάφορα show και reality, όπου εξευτελίζεται η προσωπικότητα του καλεσμένου.
Η κακία, η ατιμία, δεν μπορεί ποτέ να ενώσει. Ακόμη και αν φαίνεται ότι δύο άτομα έρχονται μαζί με αρνητικό σκοπό (π.χ. να κλέψουν μαζί, να κουτσομπολέψουν μαζί, να εξουσιάσουν μαζί κλπ.), από τη στιγμή που ο σκοπός είναι κακόβουλος, είναι βέβαιο, είναι θέμα χρόνου, η ‘ένωση’ των δύο (ή περισσότερων ατόμων) θα διαλυθεί. Η κακία, όπως στρέφεται προς τα έξω, πάντα θα στραφεί τελικά και προς τα μέσα, θα οδηγήσει τα εσώτερα μέλη της σε ρήξη. Οποιαδήποτε ένωση, κάτω από αρνητικό σκοπό, δεν μπορεί να είναι ένωση. Είναι απατηλή ψευδαίσθηση ένωσης. Ουσιαστικά, είναι σαν να μην υπάρχει. Ο μόνος τρόπος να συνδεθούν δύο άτομα πραγματικά, είναι όταν ο σκοπός είναι αγνός και καλοπροαίρετος. Τότε μόνο υπάρχει η ένωση, η οποία εξαφανίζει την ανθρώπινη μοναξιά.
Τι ενώνει τις παρέες των νέων στη χώρα μας; Παρατηρώ τις παρέες νέων ανθρώπων στη χώρα μας. Είναι πολύ καλό που τα νέα παιδιά αποζητούν την παρέα των συνομιλήκων, όταν όμως τα ακούω και πάλι αναρωτιέμαι ‘τι τους ενώνει’. Μπορεί να μιλούν ακατάπαυστα για ώρες χωρίς να επικοινωνούν. Έχει κανείς την αίσθηση του ενστίκτου της «αγέλης»: Πάμε όπου πάει η παρέα, κάνουμε ό,τι κάνει η παρέα, κι οποιοσδήποτε ξεφύγει από την ομαδική ατμόσφαιρα της ‘παρέας’ (π.χ. μουσική ή ντύσιμο) δεν είναι πλέον αποδεκτός. Η ατομικότητα, η διαφορετικότητα γίνεται αποδεκτή μόνο επιφανειακά. Οποιοσδήποτε δεν συμφωνεί με το δόγμα της παρέας, απορρίπτεται.
Στην ενήλικη κοινωνία μας τώρα, τα πράγματα που μας ενώνουν, τα θάβουμε όλο βαθύτερα στο περιθώριο. Ως αποτέλεσμα, η ελληνική κοινωνία είναι σαν μία μεγάλη τροχός, που περιστρέφεται όλο και πιο γρήγορα. Η φυγόκεντρη δύναμη που αναπτύσσει, σπρώχνει όλο και περισσότερους ανθρώπους στο περιθώριο. Περιθωριακοί γίνονται πια όχι μόνο οι ψυχικά ασθενείς, οι μετανάστες, ή οι άστεγοι. Η ελληνική κοινωνία πετάει στο περιθώριο εκείνον που έχασε τη δουλειά του, τη γυναίκα που χώρισε, την κοπέλα που έπαθε κατάθλιψη, τον ατημέλητο εργένη μεσήλικα. Η ελληνική κοινωνία πετάει στο περιθώριο οποιαδήποτε αδυναμία, γιατί φοβίζει. Η ελληνική κοινωνία γίνεται όλο και πιο αδυσώπητη, η φυγόκεντρος δύναμη τόσο ισχυρή, που σε λίγο δεν θα έχει μείνει κανείς στο κέντρο. Θα είμαστε όλοι περιθωριακοί, απομονωμένοι, σε μια κοινωνία άδεια, σε μια ιλιγγιώδη περιστροφή γύρω από την ματαιότητα.
Ποια είναι τα πράγματα που μας ενώνουν; Ας ξαναγυρίσουμε στα μικρά πράγματα. Τα μικρά πράγματα μετράνε. Η ευγένεια, που θα μπορούσαν να είχαν δείξει οι ταμίες με το να μη γελάσουν. Να ρωτήσουμε τον άλλον στην παρέα τι χρειάζεται, πώς νιώθει, τι του αρέσει-και να κάτσουμε να τον ακούσουμε! Να δούμε ότι ο ‘περιθωριακός΄ είναι σαν κι εμάς. Θα μπορούσαμε κι εμείς, με ένα δύο τρία στραπάτσα από τη ζωή, να είμαστε στη θέση του. Φεύγοντας από το σούπερ-μάρκετ προσευχήθηκα για την ηλικιωμένη κυρία. Να είναι καλά, να βρει φιλία κι ανθρωπιά στη ζωή της. Απλά αυτό. Ξοδεύουμε ΤΟΣΟ χρόνο να κουτσομπολεύουμε, να κατακρίνουμε, να αναλύουμε με τις ωραίες μας ψυχολογικές θεωρίες. Έχουμε αφιερώσει ένα τοις χιλίοις αυτού του χρόνου, απλά να ευχηθούμε μέσα από την καρδιά μας, να είναι ο άλλος καλά;
Πρεκατέ Βικτωρία, 5/9/2011
