Αναβλητικότητα:Τι είναι;Πώς αντιμετωπίζεται;

Αναβλητικότητα είναι η δυσλειτουργική συνήθεια να σπαταλούμε το χρόνο μας δεξιά κι αριστερά, αποφεύγοντας να κάνουμε τη δουλειά ή το βήμα, που γνωρίζουμε ότι πρέπει να κάνουμε. Ακόμη και όταν θέλουμε να την κάνουμε, βρίσκουμε ότι την αναβάλλουμε συνέχεια. Η αναβλητικότητα είναι πολύ συνηθισμένη και στα παιδιά και στους ενήλικες! Η αναβλητικότητα δημιουργεί προβλήματα στο χώρο εργασίας, στους συναδέλφους, αλλά και σε εμάς τους ίδιους. Η δουλειά είτε δεν ολοκληρώνεται ποτέ ή γίνεται με γρήγορο κι απρόσεκτο τρόπο. Ταυτόχρονα, νιώθουμε πολύ μεγαλύτερο άγχος κι ενοχή αναβάλλοντας, παρά αποφασίζοντας να κάνουμε εκείνο που πρέπει, ώστε να νιώσουμε μετά ανακουφισμένοι.

Τα αίτια της αναβλητικότητας ποικίλουν. Σε πρώτη όψη η αναβλητικότητα, κατακρίνεται ως ‘τεμπελιά’, ‘αναποφασιστικότητα’ ή ‘βαρεμάρα’. Η αλήθεια ίσως δεν είναι τόσο απλή.

Α) Ίσως πραγματικά να θέλουμε να ολοκληρώσουμε την εργασία μας, το διάβασμά μας, ή κάνουμε το επόμενο βήμα, αλλά φοβόμαστε ότι δεν θα τα καταφέρουμε, ότι θα αποτύχουμε, ότι θα απογοητευτούμε ξανά κλπ. Όταν φοβόμαστε την επαναλαμβανόμενη ματαίωση, όταν φοβόμαστε το ρίσκο, τότε δεν τολμούμε να δοκιμάσουμε. Δεν αναλαμβάνουμε την ευθύνη και κρατούμε απόσταση ασφαλείας από κάθε τι καινούργιο ή κάθε τι που θα μας ωφελούσε και θα μας προχωρούσε μπροστά. Έτσι βρίσκουμε διαρκώς δικαιολογίες για να μην κάνουμε αυτό που πρέπει. Μπορεί να φαίνεται ως τεμπελιά, στην πραγματικότητα όμως η αναβλητικότητα είναι πολύ πιο κουραστική και ψυχοφθόρα από την ίδια την εργασία.
Συχνά, το μοτίβο αυτό διαιωνίζεται και μας ακολουθεί και στην επαγγελματική μας καριέρα.
Η λύση εδώ είναι να μην ερμηνεύουμε την οποιαδήποτε αποτυχία ως δική μας ανικανότητα. Δεν πειράζει αν δεν τα καταφέρουμε τέλεια κάπου, η προσπάθεια είναι εκείνη που μετρά. Κυνηγημένοι από την κατάρα της τελειότητας, οποιαδήποτε προσπάθειά μας φαίνεται πάντα ανεπαρκής. Ας κάνουμε κάτι κι ας μην είναι τέλειο. Να δίνουμε καθημερινή επιβράβευση στον εαυτό μας, ακόμη και για το πιο μικρό βήμα. Όσο επιβραβεύουμε τον εαυτό μας για τα μικρά πράγματα, άλλο τόσο έχουμε το κίνητρο να ξαναπροσπαθήσουμε. Όταν κατηγορούμε τον εαυτό μας στην κάθε προσπάθεια λέγοντας: «Είδες αυτό που έκανες, δεν είναι τίποτα», τότε χάνουμε κάθε όρεξη να συνεχίσουμε.

Β) Το βουνό! Μπορεί να θέλουμε να ολοκληρώσουμε μια εργασία, αλλά όταν πάμε να την ξεκινήσουμε, μας φαίνεται βουνό! Μπροστά στη θέα του θεόρατου βουνού, αφήνουμε την εργασία στη θέση της (ή κλείνουμε το βιβλίο) και το βάζουμε στα πόδια. Η λύση εδώ είναι να «τεμαχίσουμε» την εργασία, ή το νέο εγχείρημα σε όσο πιο πολλά μικρά κομματάκια γίνεται (τα λεγόμενα baby steps). Μπορεί να μην μπορούμε να ανέβουμε το βουνό, ένα μικρό βραχάκι όμως μπορούμε. Εξάλλου, όπως λέει και η παροιμία το πρώτο βήμα είναι το μισό ταξίδι. Τα μικρά πράγματα είναι αυτά που μετράνε και τα πολλά μικρά πράγματα, μέρα με τη μέρα μαζεύονται και κάνουν κάτι πολύ μεγάλο. Οι μαθητές με το διάβασμα, μπορούν να κάνουν έστω ένα τέταρτο ή μισή σελίδα τη φορά και μετά διάλειμμα. Πάντα θα επιβραβεύουμε τον εαυτό μας για την προσπάθειά μας, όσο μικρή κι αν είναι αυτή. Η ατζέντα, το ημερολόγιο προγραμματισμού, όπου θα σημειώνουμε τις δουλειές, το διάβασμα ή τις δραστηριότητες που θα πρέπει να ολοκληρώσουμε, σε διακριτά μικρά βήματα, βοηθά πολύ στην αυτό-οργάνωση. Όταν διαγράφουμε δουλειές που έχουμε ολοκληρώσει, νιώθουμε ικανοποίηση. Επίσης, η αναλυτική καταγραφή των βημάτων στην ατζέντα μας βοηθά να μην ξεχάσουμε όλα τα βήματα που πρέπει να κάνουμε.


Γ) Κάποιες φορές, η αναβλητικότητα υπάρχει λόγω του φόβου της επιτυχίας. Πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε την επιτυχία κι έτσι αποσπούμε την προσοχή μας με άλλα πράγματα και όχι εκείνο που πραγματικά μας ωφελεί. Είναι σαν ένα ασυνείδητο σαμποτάζ, που δεν μας αφήνει να προχωρήσουμε μπροστά, είναι σαν να βάζουμε συνεχώς τρικλοποδιές στον εαυτό μας, ώστε να μείνουμε εκεί που ήμασταν. Είναι λοιπόν σημαντικό να επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας ότι μας αξίζει η επιτυχία, μας αξίζει αυτό που μας ωφελεί, μας αξίζει η πρόοδος, μας αξίζει να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα, μας αξίζει να εκφραστούμε, οι προσπάθειές μας είναι αρκετά καλές και η παρουσία μας απαραίτητη στον κόσμο. Επιμένουμε στην προσπάθεια, όχι για να κερδίσουμε τον έπαινο των άλλων, αλλά για το δικό μας καλό. Ο κόσμος χρειάζεται τη δημιουργικότητα όλων μας, όχι μόνο των λίγων κι εκλεκτών.

Δ) Κάποιες φορές αποφεύγουμε την εργασία, γιατί απλά δεν μας αρέσει. Θα πρέπει να έχουμε τη διάκριση να καταλάβουμε αν κάτι πραγματικά δεν μας ενδιαφέρει ή αν εφευρίσκουμε διαρκώς αρνητικά σε αυτό, επειδή δεν πιστεύουμε ότι το αξίζουμε. Εδώ η παροιμία θα μπορούσε να παραφραστεί: «Όσα δεν πιστεύει ότι θα φτάσει η αλεπού, τα κάνει κρεμαστάρια». Συχνά στους μαθητές, η αποστροφή προς ένα συγκεκριμένο αντικείμενο σχετίζεται με αρνητικές εμπειρίες από το παρελθόν, ίσως αρνητικές εμπειρίες από έναν εκπαιδευτικό ή τον τρόπο που διδάχθηκε ένα μάθημα. Σε αυτήν την περίπτωση, πιο χρήσιμο είναι να προσπαθήσουν να ξεκινήσουν το διάβασμα, από εκείνα που καταλαβαίνουν, από τα εύκολα κι εκείνα που είναι πιο βατά. Αντίστοιχα, στην ενήλικη ζωή, με εργασίες που είναι ιδιαίτερα δυσάρεστες αλλά αναγκαίες, πάντα μπορούμε να ξεκινήσουμε από το κομμάτι που είναι πιο εύκολο. Μπορεί να μην είναι η πιο ευχάριστη δραστηριότητα, αλλά θα είναι λιγότερο επώδυνο από το να το αναβάλλουμε και να το αφήσουμε για το μέλλον. Αν κάποια συγκεκριμένη εργασία ή εγχείρημα είναι τόσο εξαιρετικά φορτικά, που το αποφεύγουμε διαρκώς, θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν το χρειαζόμαστε πραγματικά στη ζωή μας ή αν πρέπει να εγκαταλείψουμε αυτό το δρόμο. Αν από την άλλη μεριά, η αναβλητικότητα είναι ένα μοτίβο που συναντούμε ξανά και ξανά, θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί το κάνουμε και να εξετάσουμε πού βρίσκεται η αυτό-εκτίμηση κι η αυτοπεποίθησή μας.

Πρεκατέ Βικτωρία
Ψυχολόγος, Εκπαιδευτικός, Συγγραφέας
www.brightplanet.blogspot.com,3/4/2012