Γιατί κάποιες γυναίκες εξιδανικεύουν τους κακοποιητές;

 Το τελευταίο διάστημα, η ειδησεογραφία στην χώρα μας έχει κατακλυστεί από εγκλήματα κατά των γυναικών. Η κατακραυγή είναι γενικευμένη από γυναίκες και άνδρες, όμως μέσα στην συντριπτική πλειοψηφία, υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις γυναικών, που φαίνεται να δικαιολογούν ή ακόμη και να εξιδανικεύουν τον δράστη, σχεδόν 'γοητευμένες' από αυτόν. Πώς εξηγείται αυτή η παράδοξη και πολλές φορές επικίνδυνη 'έλξη'; Η συνεξαρτητική διαταραχή προς κακοποιητικούς συντρόφους είναι μια εξήγηση για την  'γοητεία' που ασκούν εγκληματικές ανδρικές φυσιογνωμίες σε γυναίκες με αυτήν την διαταραχή. Μια χρήσιμη αναφορά θα γίνει σε σχέση με τις γυναίκες που επιλέγουν να συνάψουν ρομαντική σχέση (συνήθως μέσω αλληλογραφίας) με φυλακισμένους δράστες εγκληματικών ενεργειών. Είναι μια πρακτική που συμβαίνει και έχει μελετηθεί αρκετά στις ΗΠΑ, ενώ στην χώρα μας έχουμε δει γράμματα θαυμασμού από γυναίκες σε άνδρες δολοφόνους ή βιαστές, προκαλώντας έκπληξη  και θυμό στην  κοινή γνώμη.Η διαταραχή αυτού του είδους, ανάγεται σε τραύμα της παιδικής ηλικίας στην γυναίκα, το οποίο προσπαθεί υποσυνείδητα να επιδιορθώσει, επιλέγοντας να 'ερωτευτεί' έναν δράστη που της θυμίζει τον δικό της κακοποιητή.Αν καταφέρει να τον αλλάξει, τότε έχει κατάφερε να αντιστρέψει το τραύμα της παιδικής της ηλικίας.

Άτομα με έντονα παραβατική συμπεριφορά συνήθως δεν έχουν εμπειρία από υγιείς, σταθερές, αμφίδρομες σχέσεις. Η συνεξαρτητική γυναίκα θεωρεί ότι θα καταφέρει να "ανοίξει" την καρδιά του παραβατικού ατόμου, ότι θα τον βοηθήσει να "βγάλει τον καλό του εαυτό", με άλλα λόγια ότι θα τον 'αλλάξει' μέσα από την αγάπη της, και μάλιστα με τέτοιο τρόπο ώστε να της δώσει την αγάπη που εκείνη έχει ανάγκη. Η ψευδαίσθηση ότι θα αλλάξει εκείνον που την κακοποιεί/παραμελεί και θα τον μεταμορφώσει σε κάποιον που την αγαπά, βρίσκεται στην ρίζα της συνεξάρτησης. Η γυναίκα αυτή δεν έλκεται από υγιείς άνδρες που θα της προσφέρουν αγάπη χωρίς δράματα και κίνδυνο. Υποσυνείδητα επιθυμεί την μετατροπή της κακοποίησης σε αγάπη, ενώ η συναισθηματική της ανάπτυξη έχει σταματήσει στην τραυματισμένη παιδική της ηλικία. Μέσα από αυτήν την φαντασίωση, το εσωτερικό κακοποιημένο παιδί της συνεξαρτητικής γυναίκας νομίζει ότι μπορεί επιτέλους να ελέγξει το περιβάλλον του και να επιλύσει το τραύμα που το ίδιο δέχθηκε. Αλλάζοντας τον καταδικασμένο δράστη, το εσωτερικό παιδί νομίζει ότι αλλάζει π.χ. τον πατέρα που την κακοποίησε και επιλύει για πάντα την προδοσία που ένιωσε τότε. Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζει την προσωπικότητα του δράστη που έχει 'ερωτευτεί' και δεν την ενδιαφέρει να την μάθει. Δεν βλέπει καν τον δράστη για αυτό που είναι. Έχει προβάλλει στο πρόσωπό του την δική της ιδέα- φαντασίωση και ο στόχος της είναι μέσα από την αγάπη της, να κατάφερε να αλλάξει αυτή την εικόνα σε κάτι που της είναι πιο ασφαλές. Τότε, επιτέλους, θα μπορέσει να καθησυχάσει το εσωτερικό της παιδί ότι μπορεί να ελέγξει την συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων κι ότι 'κέρδισε' με την αξία της την αγάπη κάποιου. Κι όσο πιο 'δύσκολος' είναι αυτός ο κάποιος, τόση μεγαλύτερη αξία έχει η αγάπη του, συνεπώς και η ίδια που την λαμβάνει.

Με τη διαφορά ότι η φαντασίωση δεν γίνεται ποτέ πραγματικότητα. Όπως λέει χαρακτηριστικά η Dr. Margaret Paul, "What you see is what you get", δηλαδή "αυτό που βλέπεις, αυτό θα έχεις". Αν βλέπεις έναν μέθυσο ή βιαστή,  θα έχεις έναν μέθυσο ή βιαστή στην σχέση σου. Δεν θα αλλάξει. Οι συνεξαρτητικές γυναίκες που εξιδανικεύουν έναν κακοποιητή και μάλιστα φυλακισμένο, μπορούν να διατηρούν την φαντασίωση τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς η σχέση είναι από απόσταση. Δεν εκτίθενται στις καθημερινές τριβές μιας σχέσης, ούτε τους αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας και οι αντιδράσεις του δράστη σε πραγματικές συνθήκες. Η διάσπαρτη "επικοινωνία" μπορεί να είναι μέσα από γράμματα θαυμασμού, στα οποία ανταποκρίνεται ο δράστης, καθώς κι εκείνος, όπως είναι απομονωμένος έχει ανάγκη από αυτόν τον θαυμασμό. Ζουν και οι δύο μια φαντασίωση, κατά κάποιο τρόπο χρησιμοποιώντας ο ένας τον άλλον, για να καλύψουν ο καθένας τις δικές του ανάγκες.

Η απατηλή βάση πάνω στην οποία σχηματίζεται η 'σχέση' καταρρέει, όταν ο δράστης αποφυλακιστεί. Οι περισσότερες σχέσεις τότε διαλύονται, καθώς η γυναίκα έρχεται αντιμέτωπη με την πραγματικότητα. Πολλοί δράστες, έχοντας συνηθίσει την καθημερινή παρουσία άλλων ατόμων στην φυλακή, νιώθουν αδυσώπητη μοναξιά στον έξω κόσμο και είτε επιδιώκουν την επανασύνδεση με τον κόσμο του εγκλήματος (γιατί μόνο εκεί μπορούν να βρουν παρέα), είτε γίνονται ελεγκτικοί και εγκλωβιστικοί στην σχέση τους, καθώς δεν γνωρίζουν πώς να σχετιστούν υγιώς με άλλο άτομο. Τότε η γυναίκα αντιδρά και σε κάποιες περιπτώσεις, η αποσύνδεση μπορεί να είναι επικίνδυνη. Πράγματι έχουν σημειωθεί φόνοι γυναικών που είχαν σχέση με φυλακισμένους, όταν οι τελευταίοι αποφυλακίστηκαν.

Άλλες φορές η εξιδανίκευση δεν συμβαίνει μέσω σχέσης, αλλά μέσω διαδικτυακής φιλίας, όπου η γυναίκα στέλνει μηνύματα στοργής και καθησυχασμού στον δράστη, σίγουρη ότι αν ακολουθήσει την συμβουλή της, θα βρει τον πραγματικό του εαυτό και θα ανακαλύψει την αληθινή αγάπη (κατά προτίμηση με εκείνην).

Έχοντας αναλύσει την  διαταραχή αυτή, οφείλουμε να τονίσουμε ότι  εμφανίζεται  εξαιρετικά σπάνια με τέτοιο τρόπο. Η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών νιώθει αποτροπιασμό και οργή με τις ενέργειες των δραστών και θα ήταν άδικο να παρουσιάσουμε τις γυναίκες ως κατά κάποιο τρόπο θύματα που έλκονται  από την κακοποίηση.Παρ' όλα αυτά, η  μελέτη του φαινομένου των γυναικών  που κατ' εξακολούθηση συνάπτουν σχέση με φυλακισμένους στις ΗΠΑ, μας δίνει κάποια χρήσιμα εναύσματα αναστοχασμού σχετικά με την  έμφυλη βία γενικότερα. Κατά πόσον αγνοούμε προειδοποιητικά σημάδια ότι κάποιος πιθανός σύντροφος είναι ακατάλληλος; Για ποιο λόγο τα αγνοούμε; Πιστεύουμε ότι θα τον αλλάξουμε; Για ποιον λόγο; Τι επιδιώκουμε να κερδίσουμε από εκείνον; Υπάρχει τρόπος να δώσουμε στον εαυτό μας την αγάπη που ελπίζουμε ότι θα μας δώσει εκείνος; Πώς επηρεάζει το παρελθόν μας την στάση μας; Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς οι ίδιες για αυτό το παρελθόν; Ποιες είναι οι πεποιθήσεις που μας κρατούν αγκυλωμένες στην κακομεταχείριση; Ότι δεν θα βρούμε τίποτα καλύτερο; Ότι δεν αξίζουμε τίποτα καλύτερο; Ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτόν ή κάποιον άλλον αντίστοιχο με αυτόν; Όση περισσότερη εργασία αυτογνωσίας και αυτο-εκτίμησης κάνει μια γυναίκα, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να εμπλακεί σε ψευδαισθήσεις που μπορεί να της στοιχίσουν πολύ ακριβά.

Πρεκατέ Βικτωρία 28/6/21

Γιατί αναμένεται αύξηση της εγκληματικότητας μετά την άρση των μέτρων

Σύμφωνα με την Σκότλαντ Γιαρντ, η άρση των μέτρων περιορισμού αναμένεται να επιφέρει αύξηση της εγκληματικότητας στην Μεγάλη Βρετανία, καθώς ο πληθυσμός, ειδικά ο νεότερος, ήταν ασφυκτικά περιορισμένος για μεγάλο χρονικό διάστημα κι υπάρχει 'συσσωρευμένη επιθετικότητα' (1). Άλλες μελέτες χρησιμοποιούν την αύξηση της εγκληματικότητας μετά την άρση των μέτρων του 2020 (3) για να προβλέψουν σημαντική αύξηση στην εγκληματικότητα όλων των μορφών το 2021. Στην Μεγάλη Βρετανία έχουν ήδη αυξηθεί οι συμπλοκές μεταξύ ανηλίκων (είχαμε μόλις πρόσφατα και στην Αθήνα πρωτοφανή αιματηρή συμπλοκή μεταξύ ανηλίκων κοριτσιών), καθώς τα άτομα, καταπιεσμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα, έχουν ξανά την δυνατότητα να κυκλοφορήσουν ελεύθερα, σε παρέες κλπ, ενώ σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει και η απελευθέρωση της νυχτερινής ζωής, όπως και η επανεκκίνηση της αγοράς ναρκωτικών.Σε περιοχές με ήδη υψηλή εγκληματικότητα, όπως η Νότια Αφρική, υπήρξε δραστική μείωση κατά την διάρκεια της καραντίνας, όμως η χαλάρωση των μέτρων από το επίπεδο 5 στο επίπεδο 3, έφερε σημαντική αύξηση στις δολοφονίες και τους τραυματισμούς. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο της Ν. Αφρικής (2), σημαντικό αίτιο είναι η μεγάλης έκτασης απώλεια θέσεων εργασίας, με αύξηση της ανεργίας που αναμένεται να φτάσει το 12%.Η οικονομική ανασφάλεια, η ανισότητα, η φτωχοποίηση, και η πρόσβαση σε αλκοόλ, ναρκωτικές ουσίες και όπλα, φαίνεται όλα να συνεργούν προς την αύξηση αυτή, παρότι τα μέτρα δεν έχουν πλήρως αρθεί ακόμη. Άλλες μελέτες συνδέουν την εγκληματικότητα με την κινητικότητα του πληθυσμού. Έτσι, οι διαρρήξεις και οι ληστείες μειώθηκαν στην περίοδο της καραντίνας (αλλά αναμένεται να επανέλθουν με την άρση των μέτρων), αυξήθηκε όμως η ενδο-οικογενειακή βία κατά 25%, όπως και το διαδικτυακό έγκλημα (4).Τα πρώτα σημάδια στην χώρα μας, δεν είναι πολύ ενθαρρυντικά. Ελπίζουμε στο Μεγάλο Ελληνικό Καλοκαίρι και στην ικανότητα του να προκαλέσει διάχυση της 'συσσωρευμένης επιθετικότητας', το συντομότερο δυνατόν....

Πηγές:

1)https://www.theguardian.com/uk-news/2021/jun/13/scotland-yard-taskforce-chief-fears-violence-will-rise-as-lockdown-lifted

2)https://issafrica.org/iss-today/lifting-lockdown-a-double-edged-sword-for-public-safety

3)https://www.telegraph.co.uk/news/2021/02/03/knife-crime-surge-prompts-fears-eruption-violence-lockdown-lifted/

4)https://osf.io/preprints/socarxiv/4qzca/

Ενδείξεις κινδύνου γυναικοκτονίας

 Κι ενώ η ελληνική κοινωνία παρακολουθεί σοκαρισμένη μια ακόμη στυγνή γυναικοκτονία, το ερώτημα είναι πώς μπορούν να αναγνωριστούν τα προειδοποιητικά σημάδια έγκαιρα κι αποτελεσματικά. Προειδοποιητικά σημάδια υπήρχαν και σε αυτήν την περίπτωση - όμως προφανώς δεν αναγνωρίστηκαν ή δεν υπήρχε η δυνατότητα το θύμα να ανταποκριθεί.Η ενδο-οικογενειακή βία περιλαμβάνει μια κλιμακούμενη σειρά γεγονότων και η πείρα δείχνει ότι ποτέ δεν μπορεί να αποκλειστεί η απότομη επιδείνωση σε σημείο που να απειλήσει την ίδια την ζωή. Δύο χρόνια μετά ή 40 χρόνια μετά (μην ξεχνούμε την πρόσφατη γυναικοκτονία της 64χρονης στην Αγία Βαρβάρα από τον σύζυγό της), η απειλή παραμένει. Ποιοί είναι όμως οι παράγοντες εκείνοι που αυξάνουν τις πιθανότητες για άμεσο κίνδυνο στη ζωή της γυναίκας; Σύμφωνα με το National Family and Domestic Violence Bench Book της Αυστραλίας:

1) Η απειλή με χρήση όπλου (μαχαίρι ή άλλο) από τον σύντροφο προς το θύμα εικοσαπλασιάζει τις πιθανότητες γυναικοκτονίας μέσα στο επόμενο έτος (1)

2)Προηγούμενη απόπειρα να πνίξει το θύμα ή να της κλείσει το στόμα.Γυναίκες που έχουν υποστεί μη θανάσιμη πρόκληση ασφυξίας μέσω πνιξίματος από τον σύντροφό τους έχουν 2-7 φορές περισσότερες πιθανότητες να δολοφονηθούν μέσα στο επόμενο έτος σε σχέση με τον μέσο όρο γυναικών. Με άλλα λόγια, δεν  είναι απλά μια κίνηση εκφοβισμού (2)

3)Λεκτικές απειλές ότι θα την σκοτώσει (όχι, δεν είναι λόγια του αέρα)

4)Χρήση βίας από τον δράστη προς τρίτα άτομα ή ζώα

5)Χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών από τον σύντροφο

6)Έντονη ζήλια προς το θύμα, εμμονή με το τι κάνει, παρανοϊκού τύπου καχυποψία σχετικά με πιθανές απιστίες, κλπ

7)Αυξανόμενος έλεγχος από τον δράστη στη ζωή του θύματος

8) Όταν η γυναίκα πάει να φύγει από την σχέση ή σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την φυγή της. Είναι το πιο επικίνδυνο διάστημα για την γυναίκα και για αυτό πρέπει να γίνεται με την παροχή εξειδικευμένης βοήθειας και χωρίς προειδοποίηση προς τον δράστη. Ο δράστης βιώνει έντονο θυμό, απώλεια και ανάγκη για εκδίκηση, σε σημείο που να είναι επικίνδυνο. Έρευνα στην Βικτώρια της Αυστραλίας μεταξύ 2011-2015 έδειξε ότι 80% των γυναικοκτονιών συνέβησαν σε περίοδο κοντά ή κατά την διάρκεια του αποχωρισμού. Η χρονική περίοδος του αποχωρισμού και οι ακόλουθοι τρεις μήνες θεωρούνται περίοδος πολύ υψηλού ρίσκου για την ασφάλεια της γυναίκας που φεύγει. Επίσης είναι περίοδος υψηλού ρίσκου για την ασφάλεια και των παιδιών, ακόμη κι αν δεν είχαν άμεσα υποστεί βία μέχρι εκείνη την στιγμή.(3)

9)Η πιθανότητα οι γυναίκες να υποστούν βία από τον σύντροφο αυξάνεται κατά 230% κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενώ το 1/4 των γυναικών θυμάτων ενδο-οικογενειακής βίας θυματοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης (4)

10) Ο κίνδυνος γυναικοκτονίας αυξάνεται κατά 250%, αν οι γυναίκες το προηγούμενο έτος είχαν υποστεί παρενοχλητική παρακολούθηση από τους συντρόφους τους ('stalking') (5)

11) Χωρικός περιορισμός του θύματος, αποκλειστική διεκδίκηση του χρόνου της και του κινητού της τηλεφώνου, απαγόρευση πρόσβασης του θύματος σε χρήματα, εργασία, συγγενείς, πηγές βοήθειας

12) Αν η γυναίκα έχει παιδί από προηγούμενο γάμο/σχέση, οι πιθανότητες κακοποίησής της αυξάνονται

13) Αύξηση των περιστατικών βίας υπάρχει και στην περίοδο των δικαστικών διακανονισμών για την επιμέλεια των παιδιών. Η επιμέλεια από τον πατέρα χρησιμοποιείται ως όπλο για την συνέχιση της άσκησης βίας εναντίον της πρώην συντρόφου. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη  σε σχέση με την αλλαγή του νομοσχεδίου για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια, το οποίο μπορεί, σε αυτές τις περιπτώσεις, να χρησιμοποιηθεί από τους δράστες, ώστε να λειτουργήσει διευκολυντικά  για την διαιώνιση της κακοποίησης εναντίον γυναικών και παιδιών (6). Ελπίζουμε το τραγικό γεγονός στα Γλυκά Νερά να σταθεί ως αφορμή για να προκύψουν οι απαραίτητες αλλαγές σε νομικό και θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας, ώστε καμία άλλη γυναίκα να μην βρεθεί ξανά στην θέση του θύματος...

Πηγές

1)Campbell, Jacquelyn, et al, ‘Risk Factors for Femicide in Abusive Relationships: Results from a Multisite Case Control Study’ (2003a) 93(7) American Journal of Public Health 1089.

2)Douglas, Heather and Robin Fitzgerald, ‘Strangulation, Domestic Violence and the Legal Response’ (2014) 36 Sydney Law Review 231

3)Family Violence Related Homicides, 1 January 2011-31 December 2015 

4)Legislative Council Standing Committee on Social Issues, Parliament of New South Wales, Domestic Violence Trends and Issues in NSW (Report No 46, 2012).

5) McFarlane, Judith, Jacquelyn Campbell and Kathy Watson, ‘Intimate Partner Stalking and Femicide: Urgent Implications for Women's Safety’ (2002) 20(1-2) Behavioral Sciences and the Law 51.

6)Wilcox, Karen, ‘Intersection of Family Law and Family and Domestic Violence’ (Thematic Review 2 (reissue), Australian Domestic and Family Violence Clearinghouse, 2012).

7)National Family and Domestic Violence Bench Book,  https://dfvbenchbook.aija.org.au/dynamics-of-domestic-and-family-violence/factors-affecting-risk/

8)https://www.highheelsandabackpack.com/domestic-violence-in-greece/