Τι έχουμε κάνει στη γη (και στα βουνά, τις θάλασσες, τις λίμνες, τα ποτάμια...)

Πρόσφατα, οδηγώντας στην Αρκαδία, χάθηκα κατά λάθος στην βιομηχανική περιοχή των θερμοηλεκτρικών εργοστασίων της Μεγαλόπολης. Μετά από διάφορες προσπάθειες να βγω στον κεντρικό δρόμο προς Μεγαλόπολη και διάφορες ταμπέλες που ανακοίνωναν «Μπήκατε σε βιομηχανική περιοχή με δική σας ευθύνη» (λες και το επέλεξα!), είδα μια στροφή και λέω ‘α, από εκεί θα βγω’. Πήγα λοιπόν προς τα εκεί, αλλά μόλις έφτασα στη στροφή, μόνο που δεν έβγαλα κραυγή από το σοκ.

Μπροστά μου έχασκε ένα τεράστιο άνοιγμα, μια τεράστια πληγή στη Γη, εκατοντάδες μέτρα πλάτος και αρκετές δεκάδες μέτρα βάθος. Η κομμένη σε ορόφους Γη είχε διαφορετικές απόκοσμες αποχρώσεις του γκρι και η σκόνη μαζί με τα σύννεφα έδιναν στην ατμόσφαιρα μια εφιαλτική αίσθηση. Τα κίτρινα τρακτέρ στα επίπεδα του κρατήρα έμοιαζαν με μικρές πινελιές κίτρινης μπογιάς. Το μέγεθος και μόνο σε τρόμαζε. Δεξιά μου ορθωνόταν ένα τεράστιο εργοστάσιο οι καμινάδες του οποίου έστελναν εξατμίσεις που ενώνονταν με τα σύννεφα. Πάνω από το κεφάλι μου έτριζε με απαίσιο ήχο το τρέηλερ, που μετέφερε τα βαγονάκια με το λιγνίτη ταχύτατα από το ορυχείο στο εργοστάσιο. Η θέα της Γης ανοιγμένης με τέτοιο τρόπο ήταν τρομαχτική. Δεν φοβήθηκα τόσο για τη δική μου ασφάλεια (αν και ήθελα να φύγω από εκεί το συντομότερο!), αλλά ένιωσα τέτοιο πόνο στην καρδιά για την κακοποίηση της γης… Με φρίκη σκέφτηκα ‘αν είναι δυνατόν, τι έχουμε κάνει στη Γη…’ Η θέα, η όψη, οι ήχοι, η αίσθηση, όλα ήταν σαν να έχουν βγει από ταινία τρόμου. Τέλος, ένας ευγενής οδηγός τρακτέρ με απήλλαξε, δείχνοντάς μου το δρόμο προς την έξοδο.

Η εμπειρία ήταν σοκαριστική. Άλλο να το βλέπεις σε φωτογραφίες και άλλο να είσαι εκεί! Δεν θα μπω στα επιχειρήματα για το πόσο ‘βρώμικη’ μορφή ενέργειας είναι η εξόρυξη και καύση λιγνίτη, αυτά τα ξέρουμε. Όταν είσαι εκεί, έχεις την αίσθηση ότι μπαίνεις σε πεδίο μάχης. Η γη, το έδαφος, τα έντομα, τα φυτά που υπήρχαν, οι πέτρες, το τοπίο, η ησυχία, η γαλήνη της πεδιάδας, τα πουλιά και τα ζώα είναι οι αόρατοι νεκροί. Αν ένας ξένος, όπως εγώ, που απλά περνά με το αυτοκίνητό του, ένιωθε τόσο άσχημα, πώς νιώθει αλήθεια η Γη;

Η Γη  χτυπά την πόρτα και μας προσφέρει τροφή. Κρατά στα χέρια της φρούτα και μας τα προσφέρει. Εμείς όμως δεν παίρνουμε τα φρούτα, τα πετάμε κάτω, και αντί για αυτό, την μαχαιρώνουμε, την ξεκοιλιάζουμε και βγάζουμε την τροφή από το δικό της στομάχι. Αυτό είναι τα ορυκτά καύσιμα για τη Γη. Η τροφή που έχει χωνέψει. Με αυτό έμοιαζε το ορυχείο. Σοκαριστικό, σαν το δολοφονημένο, ανοιγμένο σώμα της μητέρας γης.

Φεύγοντας, μου πήρε ώρα να συνέλθω. Κάτι δεν πάει καλά εδώ. Όλα όσα είδα, κάτι δε πάει καθόλου καλά. Υπάρχει κάτι θεμελιωδώς λανθασμένο με αυτό που κάνουμε στη Γη. Οτιδήποτε φαίνεται τόσο άσχημο, αποκρουστικό, επεμβατικό και απειλητικό, ακόμη και σαν όψη, δεν μπορεί να είναι σωστό. Η Μητέρα έχει τα φρούτα στα χέρια, δε χρειάζεται ούτε να στερηθούμε, ούτε άνθρωποι να χάσουν τις δουλειές τους-υπάρχουν άλλοι τρόποι. Εμείς όμως προτιμήσαμε την ταινία τρόμου.

Ένα άλλο πρόσφατο ταξίδι επιβεβαίωσε τις ανησυχίες μου για τις δραστηριότητες εκμετάλλευσης γης, που μέχρι τώρα θεωρούμε άκακες. Ίσως ανακαλύψουμε ολοένα και συχνότερα πως οι επεμβάσεις μας έχουν πολύ βαρύτερες επιπτώσεις από ότι φαίνεται σε πρώτη ματιά.

Στο οδικό ταξίδι από την Αγριά Βόλου μέχρι την Αθήνα, βλέπει κανείς πολλά βουνά που έχουν κατακρεουργηθεί για την εξόρυξη, κυρίως τσιμέντου. Το αισθητικό αποτέλεσμα είναι τραγικό, καθώς τα εντόσθια του βουνού αποκαλύπτονται στο γυμνό αέρα, ενώ τα δέντρα που έχουν φυτευτεί κατά μήκος των οριζόντιων λουρίδων, για να βελτιώσουνε την όψη, μόνο αυτό δεν καταφέρνουν. Κάνουν τις κομμένες λουρίδες ακόμη πιο ορατές, σαν μέικ-απ σε πρόσωπο γεμάτο έλκη…Δεν δουλεύει…

Η ζημιά δεν είναι όμως μόνο αισθητική. Όλα τα στοιχεία ενός φυσικού τοπίου, τα βουνά, οι λίμνες, τα ποτάμια, οι χερσόνησοι βρίσκονται εκεί, από τη Γη, για κάποιο λόγο. Δεν τα δημιουργήσαμε εμείς και δεν έχουμε δικαίωμα να τα εξαφανίσουμε εμείς. Το βουνό μπορεί να αντέξει το σκάψιμο σε μια περιοχή, αλλά όταν αρχίζουμε και ροκανίζουμε το ένα τέταρτο, το ένα τρίτο, το ένα δεύτερο ή, και σε κάποιες τραγικές περιπτώσεις, ολόκληρο το λόφο, αυτό δεν έχουμε δικαίωμα να το κάνουμε. Δεν έχουμε δικαίωμα να εξαφανίζουμε βουνά! Είμαστε οι φιλοξενούμενοι στη Γη, όχι οι αρχιτέκτονές της.

Πως θα νιώθαμε αν κομμάτια από το σώμα μας, μας τα έτρωγαν σιγά σιγά, τα πόδια, τα χέρια, τον κορμό, το κεφάλι κι εμείς έπρεπε να το υπομένουμε αυτό χωρίς να μπορούμε να φύγουμε ή να πεθάνουμε; Πώς θα νιώθαμε αν ήμασταν εμείς το βουνό δεμένο εκεί, σαν έναν άλλο Προμηθέα, που του τρώνε κάθε μέρα λίγο λίγο τα σωθικά, μαζί με όλα τι μορφές ζωής πάνω σε αυτό, και δεν μπορεί να αντιδράσει; Αφού δεν γνωρίζουμε όλες τις συνέπειες των πράξεών μας, καλό είναι να μην παρεμβαίνουμε εκεί που δεν γνωρίζουμε. Ας σταματήσει η υπεροψία μας.

Το ίδιο και με τις λίμνες που τεχνητά αποξηράνθηκαν. Πως μπορούμε να στερούμε από τόσες μορφές ζωής το χώρο τους. Πώς θα νιώθαμε αν κάτι μας ρουφούσε όλο το 70% του νερού που περιέχει το σώμα μας κι έπρεπε να συνεχίσουμε να ζούμε έτσι, αφυδατωμένοι;

Το ίδιο και με τα ποτάμια, των οποίων αλλάζουμε ή μπλοκάρουμε τη ροή με φράγματα. Πώς θα νιώθαμε αν μας στράβωναν το χέρι και το κρατούσαν στρεβλωμένο με νάρθηκα μόνιμα; Πώς θα νιώθαμε αν μας σταματούσαν τις αρτηρίες με σύρμα; Πώς θα ήταν αλήθεια η καθημερινή μας ζωή έτσι;

Με την κλιματική αλλαγή αναμένουμε και αλλαγές στο φυσικό τοπίο. Για παράδειγμα, πλημμύρες να επανεμφανίσουν νερό εκεί που είχε εξαφανιστεί. Τις ονομάζουμε «φυσικές καταστροφές». Πόσο έχουμε διαστρεβλώσει τις λέξεις... Φυσικές καταστροφές είναι αυτά που κάνουμε ΕΜΕΙΣ στη γη, στις λίμνες στα ποτάμια. Οι αλλαγές που θα προκαλέσει η ίδια η Γη ίσως είναι ο τρόπος της να προστατέψει τον εαυτό της από εμάς. Πολύ πιθανόν, να προκαλέσει πόνο και απώλεια στους ανθρώπους. Αλλά ίσως θα είναι πολύ μικρότερος από τον πόνο και την απώλεια που της έχουμε προκαλέσει εμείς και που δεν θα μπορέσουμε να νιώσουμε ποτέ.

Σαν να μην έφταναν αυτά, στο τραπέζι μπήκαν πρόσφατα συζητήσεις για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στα νότια της Κρήτης, στο Αιγαίο και στο Ιόνιο, ούτως ώστε να ΄βγάλουμε’ το χρέος. Ρωτούνται οι ειδικοί αν υπάρχουν περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και η απάντηση είναι ‘ναι υπάρχουν, αλλά όπως και στα αυτοκίνητα το ότι έχουμε νεκρούς δεν σημαίνει ότι δεν τα χρησιμοποιούμε’. Δηλαδή, επειδή εμείς διαχειριστήκαμε τα χρήματά μας με τον χείριστο δυνατό τρόπο, θα πρέπει τώρα να την πληρώσει η Γη, η Μεσόγειος που έχει τόσο ταλαιπωρηθεί; Για ποιο λόγο; Για να καταστρέψουμε όποια θάλασσα μας έχει απομείνει, τη σημαντική αρχαιότατη θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου, ώστε να τη βγάλουμε φτηνά με τις ατασθαλίες μας;

Δεν έχουμε αυτό το δικαίωμα. Η Γη είναι ζωντανός οργανισμός, μας έχει δώσει τόσα πολλά, μας δίνει άφθονη ηλιακή ενέργεια που μπορούμε στη χώρα μας να δράξουμε με ακίνδυνο κι ανώδυνο τρόπο, εμείς ντε και καλά, να πέσουμε με τα μούτρα στο εύκολο χρήμα, για να γίνουμε μετά ίδιοι και χειρότεροι; Η κρίση έχει λόγο που υπάρχει. Έχει λόγο να βγει ο Έλληνας από τη διαφθορά την κουτοπονηριά, την πελατειακή σχέση, την τεμπελιά, τον καταναλωτισμό, την υποτίμηση της έννοιας της δημοκρατίας και να φθάσει σε κοινωνική δικαιοσύνη και ενδυνάμωση του λαού. Όσο μας γλυκαίνουν με λεφτά, αυτά δεν πρόκειται να επιτευχθούν ποτέ. Τώρα με την κρίση, με όσα στραβά κι αν έχει, έχουμε την ευκαιρία. Δεν έχουμε δικαίωμα να λυντσάρουμε τη Γη, για να ‘ξελασπώσπουμε’ εύκολα και να συνεχίσουμε να είμαστε όπως ήμασταν, να συνεχίσουμε να δανειζόμαστε ξέφρενα, να συνεχίσουν οι λίγοι να τα παίρνουν και να τα στέλνουν έξω, να συνεχίσουμε να ξοδεύουμε για τζιπ και πισίνες που δεν χρειαζόμαστε, να συνεχίσουμε να ρουσφετολογούμε, να συνεχίσουμε κάθε κακοδαιμονία μας, χάριν του ευλογημένου πετρελαίου που θα σβήσει κάθε συνέπεια από τις πράξεις μας. Αυτό θα είναι η «σωτηρία» μας;

Ακόμη κι αν βρεθεί το πετρέλαιο, ο ελληνικός λαός θα ωφεληθεί από αυτό τόσο, όσο οι Νιγηριανοί από τις «επενδύσεις» πετρελαιοπαραγωγών στο δέλτα του Νίγηρα. Οι μεγάλες εταιρίες ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν. Ξεζουμίζουν το φυσικό κεφάλαιο μιας χώρας, πληρώνοντας άθλια τους γηγενείς εργαζόμενους, λαδώνουν τους ντόπιους πολιτικούς για παράκαμψη της περιβαλλοντικής και εργασιακής νομοθεσίας, καταστρέφοντας ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον. Όταν τελειώσουν τα αποθέματα, σηκώνονται και φεύγουν, έχοντας αποκομίσει τεράστια κέρδη κι έχοντας καταστρέψει κάθε προηγούμενη υποδομή στην περιοχή (έστω και ήταν απλώς η αλιεία) με την οποία θα μπορούσαν να επιβιώσουν οι κάτοικοι. Τα ατυχήματα είναι υπαρκτή απειλή, δεν την αρνούνται ούτε οι ειδικοί, ιδιαίτερα σε μια σεισμογενή χώρα, όπως η Ελλάδα (ο Πατραϊκός Κόλπος είναι από τις πιο σεισμογενείς ζώνες). Ακόμη και χωρίς ατυχήματα, η περιβαλλοντική υποβάθμιση θα ζημιώσει δυο σημαντικά κεφάλαια εσόδων για τη χώρα μας, τουρισμό και αλιεία, που αφορούν και τις δύο θαλάσσιες περιοχές που αναφέρονται. Οι ίδιοι οι ειδικοί λένε ότι τα αποθέματα δεν είναι μεγάλα, ούτε για να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας. Πολύ φοβάμαι ότι όποιο μικρότατο όφελος προκύψει από τις αντλήσεις, θα το πληρώσουμε πολλαπλάσιο, μέσα από τη ζημιά στον τουρισμό και την αλιεία. Αν θέλουμε να είμαστε πιο αυτάρκεις στις ενεργειακές μας ανάγκες ας εκμεταλλευτούμε τον ήλιο που έχουμε άπλετο, του οποίου η εκμετάλλευση δεν θέτει κινδύνους. Ας θυμηθούμε επίσης ότι το φυσικό κεφάλαιο δεν ανήκει μόνο σε εμάς, ανήκει και στα παιδιά μας. Δεν έχουμε δικαίωμα να τους παραδώσουμε κατεστραμμένες τις ελληνικές θάλασσες, επειδή τα «θαλασσώσαμε» εμείς με τα οικονομικά μας…

Πρεκατέ Βικτωρία, 17/10/2011, www.brightplanet.blogspot.com