Τα οικονομικά προβλήματα δεν αποτελούν από μόνα τους τον
καθοριστικό παράγοντα για το αν το άτομο θα εκδηλώσει κρίσεις πανικού ή
γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, όμως η παρατεταμένη ανασφάλεια, η αίσθηση της
έλλειψης προοπτικής κι ελπίδας, σε συνδυασμό
με άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες, συμβάλλουν στην έξαρση των
διαταραχών άγχους στις μέρες μας, σε συνδυασμό με επεισόδια ή περιόδους
κατάθλιψης. Η φαρμακευτική αγωγή είναι μία επιλογή, αλλά αυτό είναι αντικείμενο
της ειδικότητας του ψυχιάτρου. Η συμβουλευτική υποστήριξη από κάποιον έμπειρο
ειδικό μπορεί επίσης να δράσει βοηθητικά, καθώς το άτομο αποφορτίζεται από
εσωτερικές πιέσεις μέσω της επικοινωνίας. Χρειάζεται όμως πολύ προσεκτική
επιλογή του ειδικού κι εμπιστοσύνη περισσότερο στο δικό μας ένστικτο επιλογής
(μας βοηθά πραγματικά, νιώθουμε καλύτερα μετά τις επισκέψεις;) και λιγότερο στα
διαπιστευτήρια, πτυχία ή τι λένε άλλοι για αυτόν κλπ.
Κάποιες βοηθητικές σκέψεις-προτάσεις σχετικά με την
αντιμετώπιση της αγχώδους διαταραχής (που δεν μπορούν όμως να αντικαταστήσουν
το ρόλο του ειδικού) είναι οι παρακάτω:
Πρωταρχικό ρόλο στην έναρξη και διόγκωση του άγχους παίζουν
οι σκέψεις. Οι σκέψεις ξεκινούν
αρχικά αθώα (‘α, για να δούμε τι μπορεί να γίνει με αυτό’), όμως μπορούν πολύ
εύκολα να ξεφύγουν εκτός ελέγχου. Ακραία και απίθανα αρνητικά σενάρια
κατακλύζουν το μυαλό, το ένα μετά το άλλο (‘αν γίνει αυτό, αν γίνει εκείνο’)
και το άτομο εμπλέκεται στη διαδικασία να πρέπει να βρει για όλα απαντήσεις
άμεσα. Αυτό δεν είναι δυνατόν, καθώς όσες λύσεις κι αν βρίσκει, άλλοι τόσοι
αστάθμητοι παράγοντες προκύπτουν. Το κλειδί εδώ είναι να μπορέσει το άτομο να
βάλει ‘στοπ’ στη θυματοποίησή του από το ίδιο το μυαλό. Είναι λίγο σαν τον
εκφοβιστή στο σχολείο. Κάθεται από πάνω και δε λέει να σταματήσει. Μόνο που οι
επιθέσεις του δεν στοχεύουν στην απαξίωση, αλλά ακριβώς στον εκφοβισμό «κι αν
γίνει αυτό, κι αν γίνει εκείνο;». Θα ανεχόμασταν εύκολα κάποιον άλλον να μας
τριβελίζει το μυαλό με ασταμάτητες απειλές; Γιατί να το ανεχτούμε από το ίδιο
μας το μυαλό; Σε αυτές τις περιπτώσεις, το μυαλό λειτουργεί ως ο χειρότερος
εχθρός μας και πρέπει να του πούμε ‘στοπ’, χωρίς να
χρειάζεται να του δώσουμε εξηγήσεις και λύσεις σε όλα όσα ζητά. Μπορούμε να
σκεφτούμε μία-δύο εναλλακτικές λύσεις, αλλά από κει και πέρα θα πρέπει να
εμπιστευτούμε. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα και θα θυμίζουμε στον εαυτό
μας ότι ‘είναι ΟΚ να ζω με την αβεβαιότητα και το άγνωστο’.
Κάποιες τεχνικές βοηθούν να σταματήσει ο νους να τρέχει σε
ανεξέλεγκτες αρνητικές σκέψεις. Να ασχοληθούμε με κάτι ευχάριστο. Η τηλεόραση
ΔΕΝ είναι ασφαλής επιλογή. Πολλοί άνθρωποι κάνουν το λάθος να προσπαθούν να ξεφύγει το μυαλό
τους με την τηλεόραση, όμως χωρίς να το καταλαβαίνουν, βρίσκονται εκτεθειμένοι
σε πάρα πολλά αρνητικά θεάματα, βίαια πολλές φορές, που ενεργοποιούν φόβο,
ανταγωνισμό κι άγχος με πολύ έμμεσο τρόπο, ακόμη και μέσα από τις διαφημίσεις.
Η τηλεόραση (και μεγάλο μέρος του διαδικτύου) ΔΕΝ είναι ασφαλής επιλογή και θα πρότεινα να μην την ανοίγουμε καν.
Αν κάποιος είναι εθισμένος στην τηλεόραση ή είναι το μόνο μέσο που ίσως μπορεί
να βρει λίγη διασκέδαση, θα πρότεινα ανοίγοντάς την να μην κοιτά απευθείας στην
οθόνη, αλλά πλάγια κάτω κάτω, μέχρι ότου να είναι σίγουρος ότι βρήκε κάποιο
κανάλι με ασφαλή θεάματα. Όσο κι αν νομίζουμε ότι δεν μας επηρεάζει, το να
βρεθούμε ξαφνικά αντιμέτωποι με ένα πτώμα κατάμουτρα (συχνό θέαμα στην TV!),
σίγουρα θα μας αγχώσει παραπάνω.
Απενοχοποίηση και
απομυθοποίηση του άγχους. Το παθαίνουν όλοι. Δεν είμαστε ‘λάθος’ ή
‘αποτυχία’ αν βιώνουμε ακραίες καταστάσεις άγχους ή ακόμη και πανικό. Θα πρέπει
να δούμε τον εαυτό μας με συμπόνια, να ονομάσουμε την κατάσταση ακριβώς όπως
είναι, δίνοντάς της τις διαστάσεις που έχει: «Έχω μια αγχώδη διαταραχή. Αυτό
είναι όλο. Δεν καθορίζει ποιος είμαι, καθώς είμαι κάτι πολύ μεγαλύτερο από
αυτό. Δεν καθορίζει τη ζωή μου, καθώς η ζωή εξελίσσεται ως αλληλεπίδραση
πολλών, διαφορετικών παραγόντων. Επειδή αισθάνομαι
άσχημα, δεν σημαίνει ότι είμαι άσχημα».
Επίσης η αγχώδης διαταραχή δεν έχει τη δύναμη να προκαλέσει κακό. Κι ο νόμος της έλξης έχει τους περιορισμούς του.
Όπως οι κρίσεις πανικού ΔΕΝ μπορούν ούτε να μας σκοτώσουν, ούτε να μας
τρελάνουν. Έτσι και το άγχος το πολύ πολύ που μπορεί να μας κάνει είναι να
περάσουμε μίζερα για όσο διαρκεί.
Δεν σημαίνει ότι δεν θα προσπαθήσω να το αντιμετωπίσω, αλλά το τελευταίο
πράγμα που χρειάζομαι είναι να φοβάμαι το φόβο μου, ή να ντρέπομαι για το φόβο
μου. Αρκετό φορτίο είναι από μόνος του. Μία αναλογία που έχω βρει χρήσιμη,
ειδικά για τις γυναίκες, που μπορούν να καταλάβουν την αναλογία, είναι οι πόνοι
περιόδου. Ας δούμε την κρίση άγχους ή πανικού, ως πόνους περιόδου. Είναι
ενοχλητικό ως πολύ επώδυνο, αλλά δεν μπορεί να μας σκοτώσει. Δεν μπορεί να μας
κάνει τίποτα, πέρα από το γεγονός ότι θα περάσουμε μίζερα για κάποιο διάστημα,
τουλάχιστον ας το κάνουμε όσο λιγότερο μίζερο γίνεται. Επίσης, έχει ημερομηνία
λήξης. Κάποια στιγμή θα κάνει τον κύκλο του. Η απομυθοποίηση των κρίσεων άγχους
μας βοηθά να το αντέχουμε σε κάποιο υποφερτό βαθμό, να συμφιλιωθούμε με το
γεγονός ότι δεν θα νιώθουμε τέλεια συνέχεια και να μην γλιστράμε στην παγίδα
του φαύλου κύκλου, όπου αγχωνόμαστε επειδή νιώθουμε άγχος, οπότε γίνεται
χειρότερο κ.ο.κ.
Είναι ανθρώπινο να νιώθουμε άγχος για κάποιο πρόβλημα και να
εμπιστευτούμε ότι με κάποιο τρόπο θα βρεθεί εν καιρώ η κατάλληλη λύση. Είναι
σημαντικό να μάθουμε να καθησυχάζουμε εμείς τον εαυτό μας και να πιστεύουμε σε
αυτό. Για παράδειγμα, πολλοί από εμάς γνωρίζουμε ότι με την κοινή λογική δεν θα
συμβεί το κακό που φοβόμαστε, όμως θέλουμε, ντε και καλά, να μας το πει κάποιος
άλλος, εκείνο που εμείς ήδη ξέρουμε. Αν μας
πει αυτός ο κάποιος άλλος (τον οποίο έχουμε μυθοποιήσει ως βράχο δύναμης) ότι «όχι,
μην ανησυχείς, όλα θα πάνε καλά», τότε δίνουμε στον εαυτό μας την άδεια να μην
ανησυχεί! Όμως και πάλι, αυτή η απόφαση είναι δική μας! Άρα, εμείς έχουμε τη δύναμη να σταματήσουμε
το άγχος αν θέλουμε και μπορούμε να επιτρέψουμε
στον εαυτό μας να το κάνει. Κάποιες φορές το υπερβολικό άγχος λειτουργεί ως
αυτοτιμωρία και για αυτό θα πρέπει να φροντίσουμε να ενισχύσουμε τον εαυτό μας με
θετικές δηλώσεις επαίνου και καθησυχασμού, όσο πιο συχνά μπορούμε «Μου αξίζει
να είμαι ήρεμος, μου αξίζει να νιώθω καλά, μου αξίζει η ασφάλεια, θα έχω πάντα
την προστασία που χρειάζομαι», «η κατάσταση αυτή επιλύεται εύκολα και γρήγορα»
κλπ. Η αυτοεκτίμηση είναι ΚΑΙ εδώ ο βασικός άξονας. Όταν αγαπώ τον εαυτό μου,
γνωρίζω ότι δεν μου αξίζει να υποφέρω και δεν αφήνω τον εσωτερικό εκφοβιστή να
με ταλαιπωρεί.
Η σωματική άσκηση βοηθά πολύ, ειδικά αν μπορεί να γίνει στη
φύση. Το κολύμπι στη θάλασσα είναι πολύ σημαντικό, αλλά και πεζοπορικές
δραστηριότητες σε δάση ή ορεινές περιοχές της χώρας, βοηθούν πολλούς ανθρώπους
να ξεφύγουν από την αγωνία της πόλης. Επιβαρυντικά για τη διαταραχή άγχους,
αλλά και την κατάθλιψη που συχνά τη συνοδεύει, είναι οι ουσίες που εθιστικά
πολλές φορές χρησιμοποιούνται για την αποφυγή του, π.χ. αλκοόλ, ναρκωτικές
ουσίες, καφεϊνη, ζάχαρη-γλυκά, όπως επίσης και η αλόγιστη, χωρίς σωστή ιατρική
γνωμάτευση, χρήση ψυχοφαρμάκων. Η επικοινωνία με ανθρώπους που εκπέμπουν
σχετικά θετική ενέργεια (όσο είναι δυνατόν, καθώς πολλοί στις μέρες μας έχουν
επηρεαστεί αρνητικά), η απασχολησιοθεραπεία (δημιουργικά χόμπι, δραστηριότητες), και
βέβαια η εργασία (για όσους ακόμη την έχουν), βοηθούν στην καταπολέμηση των
αρνητικών σκέψεων. Η αλλαγή στις παραστάσεις, στα πρόσωπα, η νέα ενέργεια που
φέρνει μια ευχάριστη δραστηριότητα, είναι πιο αποτελεσματικά στο να
καθησυχάσουν από ό,τι οι νοητικές ‘λύσεις’ στα προβλήματα. Όταν υποφέρουμε από άγχος
είναι σημαντικό να ζητήσουμε βοήθεια, να μιλήσουμε σε κάποιον που εμπιστευόμαστε.
Κατά προτίμηση όχι ένα άλλο φοβικό άτομο, αλλά η πιο ψύχραιμη και αντικειμενική
οπτική ενός τρίτου πολλές φορές βοηθά τα πράγματα να μπουν στις πραγματικές τους
διαστάσεις. Το άγχος φουντώνει στην απομόνωση και για αυτό, είναι σημαντικό η
απομόνωση να σπάσει.
Παρότι οι ειδήσεις είναι πολύ καταθλιπτικές, έχει αξία να
διαβάσουμε, είτε από βιβλία είτε από Διαδίκτυο, για τις προσπάθειες πολλών ανθρώπων
ανά τον κόσμο να βοηθήσουν άλλους σε χειρότερη μοίρα. Είναι σημαντικό να
ξεφύγουμε λίγο από το μικρόκοσμό μας και να δούμε συνολικά την κατάσταση στην γη, να εκτιμήσουμε όσα έχουμε και να πάρουμε θάρρος από τις ασταμάτητες προσπάθειες
για το καλό που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη ταυτότητά μας, παρά τις ατέλειες.
Η πνευματικότητα και η πίστη στο Θεό είναι καταφύγιο ελπίδας
και ανακούφισης για πολλούς ανθρώπους. Αυτό όμως που βλέπω πολύ συχνά είναι
ανθρώπους οι οποίοι ενώ μεν πιστεύουν στο Θεό, είναι αδρανείς, απομακρυσμένοι,
θεωρούν ότι η πίστη δεν έχει και πολλή σχέση με την καθημερινή τους ζωή. Αυτό
δεν είναι αλήθεια, καθώς ο Θεός είναι πάντα κοντά μας, γνωρίζει και τις
παραμικρές λεπτομέρειες και εργάζεται συνεχώς, πίσω από τη σκηνή, για να μας
προστατέψει, με τρόπους που εμείς δεν θα μάθουμε ποτέ. Για όσους
λοιπόν πιστεύουν, είναι χρήσιμο να καλλιεργήσουν αυτήν την πίστη μέσω της
προσευχής και της επικοινωνίας. Όπως αναφέρει ο Απόστολος Παύλος στην Επιστολή Προς Κορινθίους Β: "Μας προξενούν στεναχώριες κι όμως πάντοτε χαιρόμαστε...είμαστε φτωχοί κάνουμε όμως πολλούς να πλουτίσουν...δεν έχουμε τίποτε κι όμως έχουμε τα πάντα" . Αν το λέει αυτό ο Παύλος, την εποχή που ζούσε σε συνθήκες που ούτε καν μπορούμε να φανταστούμε, (τότε εκτός από τα αλληγορικά είχαν να αντιμετωπίοσυν και τα πραγματικά θηρία), τότε μπορούμε κι εμείς, έστω και λίγη από αυτήν την πίστη, να την εφαρμόσουμε στη δική μας ζωή...
Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 7/9/2012
