Ίσως η λέξη «έλεος» να ακούγεται ως μια αδιάφορη, παρωχημένη
έννοια, άσχετη με τη σημερινή πραγματικότητα, έννοια που αφορά μόνο παλιομοδίτες
κληρικούς κατά τη διάρκεια κυριακάτικου κηρύγματος. Δεν είναι έτσι όμως. Η
παρεξηγημένη έννοια του ελέους έχει να κάνει με τη συγχώρεση, αλλά και τη
ψυχική εκείνη γενναιοδωρία, που
αγγίζει κάθε πτυχή της καθημερινής μας ζωής, είναι εκείνος ο χώρος που
παρεμβαίνει ανάμεσα στη ματαίωση και το
θυμό. Η έννοια του ελέους είναι εκείνη που ‘μαλακώνει’ κάθε σκληρό συναίσθημα,
που στρογγυλεύει κάθε οξεία γωνία, που αμβλύνει κάθε κοφτερή γραμμή. Δεν έχει
σχέση με τον οίκτο που εκλιπαρεί εκείνος που νιώθει σε κατώτερη θέση. Είναι η
ενέργεια εκείνη, που πηγάζει πρώτα από όλα από μέσα μας, πριν προλάβουν η
κατάκριση, η καταδίκη, ο θυμός, η αυτοκατηγορία να πετάξουν τα δηλητηριώδη
στιλέτα τους. Εκεί ενδιάμεσα, έρχεται το έλεος να πει: «ΟΚ…ΟΚ… χαλάρωσε…δεν
ήρθε το τέλος του κόσμου…όλα είναι καλά…πάμε παρακάτω». Το έλεος έχει να κάνει
με την χαλάρωση της αυστηρότητας προς τους άλλους, και κατά συνέπεια προς τον
εαυτό μας. Το έλεος είναι η φυσική κι αδιάλειπτη προσέγγιση του Θεού προς εμάς (ίσως όχι όλων των κληρικών, αλλά σίγουρα του
Θεού..)
Αυτό σημαίνει ότι θα γίνουμε σαν τα κακομαθημένα, χωρίς
ενοχές παιδιά που βλέπουμε τόσο συχνά σήμερα; Όχι βέβαια. Εξάλλου, αυτά τα ‘κακομαθημένα’
παιδιά συχνά έχουν υπερβολικά ποσά ασυνείδητης ενοχής, που εκδηλώνεται ως
άγχος, στρες, εθισμός, καθώς ασυνείδητα περιμένουν μια άγνωστη, ασαφή τιμωρία,
κάποια στιγμή, κάπως, από κάποιον… Η υπερβολικά ενοχή είναι πολύ δύσκολο να
απορριφθεί, γιατί είναι καλά κρυμμένη και δεν γνωρίζουμε καν ότι υπάρχει. Η
παρουσία της φαίνεται από τα αποτελέσματά της: απουσία επιτυχίας, απουσία
ικανοποίησης κι απουσία αγάπης στη ζωή μας. Ως έθνος μπορούμε να το καταλάβουμε
αυτό. Αν είμαστε από τους πιο δυστυχισμένους λαούς στον κόσμο και αν είμαστε
τόσο αποδυναμωμένοι να αντιδράσουμε, τότε σίγουρα έχουμε πολύ μεγαλύτερα ποσά
ενοχής από όσο νομίζουμε...
Τι μπορούμε να κάνουμε; Να σταματήσουμε την άρνηση, να σταματήσουμε
να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Να ζητήσουμε από το Θεό, την πηγή του
κάθε ελέους, να μας δείξει πού υπάρχει η κρυμμένη ενοχή, να της ρίξει φως και να
μας απελευθερώσει. Αν δεν απελευθερωθούμε από την ενοχή, δεν μπορούμε να
προχωρήσουμε μπροστά, ούτε ως άτομα, ούτε ως κοινωνία, ούτε ως έθνος. Όταν
επιτρέψουμε στο Θεό να μας δείξει λίγο λίγο -όσο αντέχουμε- πού κρύβουμε αυτήν
την αρχαία ενοχή και αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να την αλλάξει, τότε
αρχίζουμε να βλέπουμε τη σοφία του Θεού ακόμη και πίσω από τις πιο δύσκολες
καταστάσεις, τότε αρχίζει σιγά σιγά η ζωή μας να μεταμορφώνεται. Ξεφεύγουμε από
τη μιζέρια, νιώθουμε λιγότερο εγκαταλελειμμένοι κι ανήμποροι, νιώθουμε πιο
άξιοι και ίσοι με τους άλλους- είτε σε σχέση με τους άλλους συμπολίτες, είτε σε
σχέση με τους άλλους λαούς. Είναι καιρός πια να αφήσουμε τον αρχαίο εγωκεντρισμό
και διαφθορά και να αποτανθούμε σε Εκείνον που είναι ο μόνος που μπορεί να
λύσει το γόρδιο δεσμό της ενοχής, αλλά και να μας απελευθερώσει από το αίσθημα
κατωτερότητας κι ανημπόριας μια για πάντα. Όταν ελευθερωθούμε από το πέπλο της ενοχής
που εμποδίζει την σύνδεσή μας με το Θεό, θα νιώσουμε μεγάλη ανακούφιση και θα
μπορέσουμε επιτέλους, και ως άτομα και ως έθνος, να έχουμε ξανά πρόσβαση στη δύναμη εκείνη που θα μας βοηθήσει να
προχωρήσουμε μπροστά κάνοντας το καλό. Θα έχουμε τη δύναμη να ανακτήσουμε
τα όνειρά μας, να χρησιμοποιήσουμε τα ταλέντα μας, να αξιοποιήσουμε το δυναμικό
μας (που είναι τεράστια και ως άτομα και ως λαός), όσο κι αν το βήμα προς την
επιτυχία μας τρομάζει στην αρχή. Αν δεν αντιμετωπίσουμε την ενοχή κι αν δεν
ανακτήσουμε την πνευματική μας σύνδεση, τότε απλά θα πηγαίνουμε γύρω γύρω σε
κύκλους-δεν θα προχωρήσουμε μπροστά.
Αν όμως έχουμε το θάρρος να δούμε κατάματα την ρίζα της ενοχής
και να ζητήσουμε βοήθεια από το Θεό να αλλάξουμε, τότε θα νιώσουμε ότι μας αγαπά,
ότι μας υποστηρίζει, τότε θα νιώθουμε πανίσχυροι. Θα νιώθουμε ότι τα λάθη μας
δεν μας μειώνουν στα μάτια του Θεού κι έτσι δεν θα Τον αποφεύγουμε. Ακόμη κι αν
ξεκινήσουμε από τα πιο μικρά και καθημερινά (ο Θεός τα γνωρίζει όλα ούτως ή άλλως),
αλλά έστω να Του εξομολογηθούμε στην προσευχή μας έστω και τα πιο μικρά. Σιγά σιγά το έλεος θα
αρχίσει να ριζώνει στην καρδιά μας και θα νιώθουμε την ανακούφιση σχεδόν σαν να
την ακουμπάμε.
Τότε μπορούμε να γίνουμε κι εμείς δευτερογενής πηγής ελέους:
Το έλεος θα έρχεται στις οικογενειακές μας σχέσεις, και θα αναθερμαίνει εκείνες
τις παγωμένες ή αποκομμένες σχέσεις λόγω μιας τυχαίας παρεξήγησης. Θα έρχεται
για να δικαιολογεί αλλά και να απαλαίνει τον πόνο της προδοσίας, βοηθώντας μας να
κατανοήσουμε τη θέση του άλλου αλλά και τη δική μας. Θα μας βοηθά στην
αυτοσυγχώρεση όταν μας κατακλύζουν αρνητικά συναισθήματα όπως ζήλια και οργή,
βοηθώντας μας να καταλάβουμε την αιτία και να την ξεπεράσουμε. Θα έρχεται να μας
στηρίζει όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες και μοναξιά, όταν τα πράγματα δεν
εξελίσσονται με τον τρόπο που περιμέναμε, όταν έρχεται η λεγόμενη ‘αποτυχία’.
Το έλεος απομακρύνει το κεντρί της ενοχής, που συχνά συνοδεύει την ‘αποτυχία’
ακόμη κι όταν δεν φταίμε και το γνωρίζουμε. Ό,τι κι αν συμβαίνει, γνωρίζουμε
ότι έχει κάποιο σκοπό κι αντί να αναλωνόμαστε σε σκέψεις κατάθλιψης, τρόμου ή αυτό-απαξίωσης,
δείχνουμε έλεος προς τον εαυτό μας. Αναρωτιόμαστε «Πώς θα αντιδρούσε ο Θεός του
ελέους σε κάτι τέτοιο;» Η απάντηση ίσως είναι πολύ πιο απλή, πρακτική κι ανθρώπινη από όσο περιμένουμε. Το έλεος είναι απαραίτητο για τους ηλικιωμένους
εκείνους ανθρώπους, που κοντά στο τέλος της ζωής τους νιώθουν ότι δεν έχουν
τίποτα καλό να περιμένουν, αλλά γεμάτοι από πικρία κι απογοήτευση για αυτά που
πιθανόν δεν κατάφεραν, για τα λάθη και τις προδοσίες που ίσως οι ίδιοι έπραξαν,
για όσα η ζωή δεν τους έδωσε, γίνονται κυνικοί, ζηλιάρηδες και γκρινιάρηδες,
απωθώντας τους άλλους ακόμη περισσότερο. Χρειάζεται να δώσουν έλεος στον εαυτό τους, γιατί αυτός είναι πολύ
επώδυνος τρόπος να αποχαιρετήσουν τη ζωή. Εξάλλου το θαύμα του ελέους και της αγάπης,
δεν περιορίζεται από χρόνια ή χρονικά περιθώρια. Αυτό που μπορεί να γίνει τα
τελευταία λεπτά, μπορεί να ανατρέψει την εικόνα ολόκληρων δεκαετιών. Έλεος στο
σούρουπο της ζωής.
Ο λαός μας πάντως δεν είναι από τους πιο ανηλεείς στον
πλανήτη… Για παράδειγμα, μόνο η έλλειψη ελέους μπορεί να δικαιολογήσει τη στάση
των αμερικανών πολιτών απέναντι στους άστεγους και φτωχούς συμπολίτες τους: «Ας
πρόσεχαν…οι ίδιοι φταίνε που είναι σε αυτήν την κατάσταση». Η μεγαλύτερη
αντίδραση στην κοινωνική ιατρική περίθαλψη που προσπάθησε να περάσει ο Ομπάμα,
ερχόταν από τον ίδιο το λαό, ο οποίος δεν ήθελε να δείξει κανένα έλεος σε
εκείνους που δεν τα κατάφεραν, ρίχνοντας το φταίξιμο στους ίδιους, με τη
δικαιολογία της τεμπελιάς… Όμως αυτό δεν αληθεύει. Υπάρχουν χιλιάδες λόγοι για
τους οποίους μπορεί κάποιος να βρεθεί στο περιθώριο, χιλιάδες λόγοι που δεν μπορεί
να τους ελέγξει. Όμως η ενοχοποίησή τους ίσως είναι η εύκολη λύση, αλλιώς
καλούμαστε να κάνουμε κάτι για τους βοηθήσουμε και να επιδιορθώσουμε την
αδικία. Αυτή η στάση έλλειψης ελέους είναι προϊόν συστηματικής προπαγάνδας
στοχοποίησης των αδύναμων. Έτσι πεθαίνουν άνθρωποι στο δρόμο καθημερινά στην πιο πλούσια χώρα του κόσμου κι
οι περαστικοί σκέφτονται «ας πρόσεχαν…». Δυστυχώς η ίδια στάση έλλειψης ελέους
φαίνεται ότι μετανάστευσε και σε άλλα κράτη.
Μου έλεγε μια γνωστή μου από τη Βραζιλία ότι κι εκεί, ο μεγαλύτερος
αντίπαλος στα μέτρα κοινωνικής πολιτικής του πρώην προέδρου Λούλα ήταν ο ίδιος ο
κόσμος, τουλάχιστον μια μερίδα του, που μιμούμενος τους αμερικανούς, προτείνει:
«Οι ίδιοι φταίνε που κατέληξαν έτσι». Και στη Βραζιλία ειδικά, στη χώρα των
αντιθέσεων και των φαβέλων, μια τέτοια θέση δεν έχει καμία σχέση με την
πραγματικότητα. Αλλά φαίνεται ότι η έλλειψη ελέους είναι μια ακόμη στάση που
μεθοδευμένα και συστηματικά προσπαθούν να περάσουν από τα ΜΜΕ. Τότε ο λαός θα γίνει
βασιλικότερος του βασιλέως στις αδικίες που προσπαθούν να περάσουν οι διάφοροι ‘δημοκρατικοί’
τύραννοι. Αυτή θα είναι η πραγματική εξαθλίωση, γιατί είναι η απόλυτη πνευματική εξαθλίωση. Ευτυχώς στη χώρα μας
δεν υπάρχει, τουλάχιστον όχι ακόμη, κάτι τέτοιο. Αλλά πρέπει να επαγρυπνούμε: Κι
εδώ προσπάθησαν να εισάγουν τη στοχοποίηση κοινωνικών ομάδων, αλλά και την
καλλιέργεια ζήλειας κι απαξίωσης μεταξύ επαγγελματικών ομάδων. Ο στόχος είναι αυτός.
Να βλέπουμε το συνάνθρωπο να πεθαίνει στο πεζοδρόμιο και να λέμε «Τα ‘θέλε και τα
‘παθε. Ο ίδιος φταίει». Αυτός είναι ο στόχος τους και σε αυτόν θα πρέπει να
αντισταθούμε.
Καθώς λοιπόν σήμερα είναι μια ιδιαίτερη μέρα, που ελπίζουμε
ότι θα μπορέσει να φέρει τον άνεμο της αλλαγής στη χώρα μας, η δική μου ευχή
είναι αυτή του ελέους. Να ψηφίσει ο κόσμος, όχι μόνο με γνώμονα το ατομικό
συμφέρον, αλλά με γνώμονα το καλό του άλλου και της πατρίδας. Με αγάπη και πόνο
και έλεος για αυτήν την ταλαίπωρη πατρίδα που έχει υποστεί τόσες ταπεινώσεις.
Αυτή είναι η ευχή μου κι όσοι περισσότεροι από εμάς ειλικρινά ψηφίσουμε με γνώμονα
το καλό όλων των άλλων, τόσο πιο πολύ κι ο Θεός θα μας βοηθήσει.
Όσο για τις κραυγές του φόβου, με τις οποίες φάλτσα κι
υστερικά προσπαθούσαν τις τελευταίες εβδομάδες να εκβιάσουν τον ελληνικό λαό,
μου θύμισαν τις φωνές του εσωτερικού πειρασμού, όταν προσπαθεί να μας αποτρέψει
από το να κάνουμε εκείνο που γνωρίζουμε ότι είναι σωστό. Το μήνυμα του είναι «Αν
τολμήσεις, να δεις τι έχεις να πάθεις». Όπως όμως και στην ατομική μας πορεία,
έτσι και στη συλλογική, αυτός που μας προστατεύει,
δεν είναι αυτός που απειλεί. Αυτός που μας προστατεύει τόσες χιλιάδες
χρόνια τώρα, δεν απειλεί και δεν εκβιάζει, αλλά ζητά από εμάς να κάνουμε αυτό
που νομίζουμε ότι είναι σωστότερο για το καλό όλων κι από εκεί και πέρα να
έχουμε πίστη. Με αυτήν την εμπιστοσύνη και την απελευθέρωση από την ενοχή, ίσως
αρχίσουμε σιγά σιγά να ανακτούμε τη σύνδεση εκείνη με το Θεό, που θα μας δώσει
την δύναμη να προχωρήσουμε μπροστά και να δημιουργήσουμε το καλό, το ωραίο και το
αληθινό. Χωρίς να εναποθέτουμε όλες μας τις ελπίδες σε έναν ηγέτη-σωτήρα, σαν
την αφελή παιδούλα, αλλά συνειδητά ακουμπώντας στην μόνη πραγματική πηγή δύναμης,
που είναι η πνευματική. Ας ξεσκονίσουμε σιγά σιγά τις αρχαίες εκείνες μνήμες της
ενδυνάμωσης, όπου ο καθένας από εμάς
είχε τη δύναμη να αλλάξει τη μοίρα του τόπου προς το καλύτερο, γιατί είχε
ζωντανή την πίστη του και τη σύνδεση του με την πνευματική πηγή. Ίσως είναι
καιρός να ξεφύγουμε από το τέλμα της αυτό-απαξίωσης και της ανημπόριας. Αν
πραγματικά το θελήσουμε, ο Θεός θα είναι δίπλα μας…
Βικτωρία Πρεκατέ, www.brightplanet.blogspot.gr, 25/1/2015
