Η σεξουαλική παρενόχληση (κυρίως κοριτσιών από συνομίληκα ή
μεγαλύτερα αγόρια) είναι τμήμα του σχολικού εκφοβισμού και ο προάγγελος
σοβαρότερων παραβιάσεων, όπως ο βιασμός σε ραντεβού (date rape) ή ο βιασμός σε
φοιτητικό ξενώνα (campus rape)-και
οι δύο μορφές πολύ συνηθισμένες, αν και στη χώρα μας δεν υπάρχουν καν οι
αντίστοιχοι όροι, ίσως γιατί αντίστοιχα φαινόμενα δεν θεωρούνται ως βιασμοί ή
είναι αποσιωπημένα σχεδόν στο σύνολό τους. Η πρόληψη μέσω της ενημέρωσης στους
εφήβους αγόρια και κορίτσια) είναι εξαιρετικά σημαντική, για τους εξής δύο
λόγους:
Α) Η πατριαρχική και σεξιστική νοοτροπία στη χώρα μας, το
θεωρεί πολλές φορές ‘μαγκιά’ για το αγόρι να παρενοχλεί (π.χ. ‘να βάζει χέρι’)
στα κορίτσια (και μάλιστα σε όσα περισσότερα κορίτσια γίνεται). Πολλές
φορές τα αγόρια έχουν ήδη έμμεσα ή άμεσα μηνύματα από τους πατεράδες τους προς
την ανοχή ή και την ενθάρρυνση της σεξουαλικής παρενόχλησης, έστω και αν οι
συγκεκριμένοι γονείς, όταν καλούνται στο σχολείο δείχνουν ότι διαφωνούν με τις
πράξεις του παιδιού τους. Ταυτόχρονα, η ίδια σεξιστική αντίληψη, ευρέως
διαδεδομένη σε άντρες ΚΑΙ γυναίκες, θα κατηγορήσει το κορίτσι ότι
‘τα ήθελε’ ή ‘τον προκάλεσε’, ουσιαστικά ενθαρρύνοντας το αγόρι να συνεχίσει σε
ακόμη περισσότερες πράξεις παρενόχλησης, που σε μεγαλύτερη ηλικία μπορεί να
φτάσουν το βιασμό.
Β)Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, όπως και το Διαδίκτυο,
παρέχουν σήμερα σε όλους τους εφήβους αφθονία σεξουαλικών και πορνογραφικών
θεαμάτων όλων των ειδών, πολλά από τα οποία (εκτός από την προβολή της γυναίκας
ως αντικειμένου) έχουν έμμεσα ή άμεσα
μηνύματα βίας και βιασμού ως δήθεν φυσιολογικό μέρος της ανθρώπινης
σεξουαλικότητας και μάλιστα της γυναικείας επιθυμίας. Έτσι κάποια αγόρια μεγαλώνουν
με μια διαστρεβλωμένη αντίληψη της σεξουαλικότητας, την οποία στη συνέχεια
κάνουν πράξη στα πιο ευάλωτα και φοβισμένα κορίτσια γύρω τους.
Πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός ή ο γονιός να προλάβει να μιλήσει
στους εφήβους για το θέμα αυτό;
Καταρχήν, να μη το φοβηθεί. Συνήθως μιλούμε πιο άνετα για
τις άλλες μορφές σχολικού εκφοβισμού, αλλά αυτήν προσπαθούμε να την αναφέρουμε
όσο πιο σύντομα και συνοπτικά γίνεται. Όμως τα παιδιά εκτίθενται συνεχώς σε
μηνύματα σεξουαλικής βίας είτε μέσα από το Διαδίκτυο, είτε από ταινίες, είτε
μέσω της πορνογραφίας, είτε κάποιες φορές, μέσα από μηνύματα στην ίδια την
οικογένεια. Σε μια ηλικία, όπου το ενδιαφέρον τους για το σεξ σχεδόν μονοπωλεί
την προσοχή τους, είναι πολύ σημαντικό να τους μιλήσουμε απλά και ανθρώπινα,
ώστε να μην τραυματιστούν και να μην τραυματίσουν άλλους. Κάποια βασικά σημεία
που είναι σκόπιμο να θίξουμε είναι τα εξής:
-Τι είναι σεξουαλική παρενόχληση: οποιαδήποτε μορφή (λεκτική
ή σωματική) σεξουαλική προσέγγισης, που φέρνει το άλλο άτομο σε στενάχωρη θέση,
που προκαλεί φόβο, ντροπή, υποτίμηση και ψυχικό πόνο είναι σεξουαλική
παρενόχληση και δεν πρέπει να συμβαίνει. Στην εφηβική ηλικία, σίγουρα θα
υπάρξουν και αδέξιες προσεγγίσεις από κάποια αγόρια. Όταν αυτό όμως γίνεται
κατ’ εξακολούθηση, όταν αδυνατούν να λάβουν τα μηνύματα του άλλου ατόμου ότι
δυσανασχετεί, ή επιμένουν χωρίς να τους νοιάζει, τότε έχουμε παραβίαση των
ορίων του άλλου ατόμου και συνεπώς, παρενόχληση. Είναι σημαντικό να
διαλευκανθούν κι επιδιορθωθούν οι νοητικές διαστρεβλώσεις των αγοριών σχετικά με
την παρενόχληση, όπως «στα κορίτσια τους αρέσει να τους βάζεις χέρι, ακόμη κι
αν λένε όχι» ή «είναι δικαίωμα του αγοριού να προκαλεί με χυδαία γλώσσα τα
κορίτσια». Επίσης, κάποια παιδιά, λόγω των οικογενειακών τους βιωμάτων, απλά
δεν έχουν όρια σε σχέση με το σωματικό χώρο του άλλου και εδώ είναι σημαντικό
να συζητηθεί η έννοια του σωματικού
χώρου» (π.χ. ένα περίπου μέτρο για μια άνετη συνομιλία με μη οικείο άτομο/ δεν
αγγίζουμε μη οικεία άτομα παρά μόνο στην πλάτη ή στον ώμο/σε μια ερωτική σχέση
σεβόμαστε το ‘όχι’ σε οποιαδήποτε ανεπιθύμητη επαφή).
-Συζητούμε με τα παιδιά τους κινδύνους της πορνογραφίας: τα
παιδιά, ειδικά τα αγόρια, θα εκτεθούν αργά ή γρήγορα σε πορνογραφία, οπότε αν
είναι ενημερωμένα θα ξέρουν πώς να τη χειριστούν. Πρέπει να γνωρίζουν ότι
ένα μεγάλο ποσοστό των θεαμάτων πορνογραφίας, παρουσιάζουν μη υγιή ανθρώπινη σεξουαλικότητα, συχνά παραφιλικές συμπεριφορές,
που αναφέρονται αναλυτικά στα εγχειρίδια ψυχιατρικής. Το γεγονός ότι κάποιες
συμπεριφορές παρουσιάζονται σήμερα κατά κόρον είτε στα περιοδικά, είτε στην
τηλεόραση, δεν σημαίνει ότι είναι και φυσιολογικές, άρα ας μην έχουν τα
πορνοπεριοδικά ως πηγή προτύπων. Επίσης, σε όλα τα πορνογραφικά θεάματα, η
γυναίκα (ή/και ο άνδρας) παρουσιάζονται ως σεξουαλικά αντικείμενα κι όχι ως άτομα.
Ο άνθρωπος ευτελίζεται σε μια αποκομμένη απεικόνιση γεννητικών οργάνων που πραγματοποιούν
μια βιολογική λειτουργία. Πρέπει να πούμε στα παιδιά ότι η υγιής ανθρώπινη
σεξουαλικότητα είναι συνυφασμένη με συναίσθημα κι αισθητική κι όχι με τον
ευτελισμό της λειτουργίας σε κατάσταση ζώου (ή ακόμη χειρότερη,καθώς η
πορνογραφία μπορεί να γίνει εθιστική εμμονή).
-Είναι σημαντικό τα παιδιά να καταλάβουν το αντίκτυπο που
μπορεί να έχει η δική τους ‘πλάκα’ στον ψυχισμό των άλλων. Η βία, η παραβίαση
των ορίων του άλλου, είναι πάντα λάθος και ποτέ χωρίς αρνητικές συνέπειες. Το
θύμα νιώθει ντροπή, ταπείνωση, ψυχικό πόνο,θυμό και άγχος ότι η παραβίαση θα
επαναληφθεί. Ταυτόχρονα η αυτοεκτίμηση του θύματος πέφτει, με πιθανότητα
μελλοντικών τραυμάτων, που θα το κυνηγούν σε όλη του τη ζωή, ειδικά αν η
παρενόχληση είναι παρατεταμένη. Αυτό που ο θύτης αντιλαμβάνεται ως απόλαυση
είναι ψυχική οδύνη για το κορίτσι, ακόμη κι αν δεν μιλά, λόγω του στίγματος,
της ντροπής και της κατηγορίας που πολλά κορίτσια θα αντιμετώπιζαν αν μιλούσαν.
Θα ήθελαν οι ίδιοι ή οι αδελφές τους να βρίσκονταν στη θέση τους;
-Είναι σημαντικό να πούμε στα αγόρια ότι η σεξουαλική
παρενόχληση δεν είναι ούτε μαγκιά ούτε δείχνει ανδρισμό. Πραγματικός ανδρισμός
είναι να καταφέρουν να προσελκύσουν μια κοπέλα με την αξία τους, με καλό τρόπο,
με αμοιβαίο σεβασμό, όπως επίσης πραγματικός ανδρισμός είναι να υπερασπιστούν μια κοπέλα που
θυματοποιείται από άλλα αγόρια σε μια παρέα (αντί να γελούν ή να συμμετέχουν οι
ίδιοι).Η απομυθοποίηση της παρενόχλησης στα αγόρια ως δειλία, ανανδρία κι ανασφάλεια, είναι πολύ
αποτελεσματικός τρόπος να προληφθεί, ιδιαίτερα αν η συζήτηση γίνει από κάποιον
άνδρα, που θεωρούν ως πρότυπο.
- Είναι σημαντικό επίσης να γίνει μια συζήτηση για τη
δυναμική της βίας γενικότερα. Η σεξουαλική παρενόχληση δεν έχει ως αποκλειστικό
στόχο το σεξ, αλλά την επιβολή ισχύος. Η επιβολή ισχύος είναι συχνά εθιστική,
για αυτό π.χ. στους βιασμούς στα Πανεπιστήμια στην Αμερική έχει βρεθεί ότι ένας
μικρός αριθμός ατόμων (4-5) μπορεί να διαπράξουν το 90% των βιασμών σε ένα Πανεπιστήμιο μέχρι να
πιαστούν. Η επιβολή ισχύος και η κακοποίηση του άλλου έχουν δραματικά αποτελέσματα στον ψυχισμό του
θύματος, αλλά και του θύτη. Θα είναι αδύνατον ο ίδιος ο θύτης αργότερα να
νιώσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, ασφάλεια στη δική του οικογένεια ή
αισιοδοξία αν αντιμετωπίσει δυσκολίες, καθώς η συνείδηση είναι ο βασικός
ρυθμιστικός παράγοντας ψυχικής γαλήνης (όσο κι αν νομίζουν ότι δεν έχουν
πρόβλημα με τη συνείδησή τους).Με κάποιο τρόπο όσα δίνουμε στη ζωή (καλά ή
κακά) επιστρέφουν αργά ή γρήγορα πίσω, οπότε δεν μπορούν να περιμένουν ότι δεν
θα υπάρξει ποτέ κανένα αντίκτυπο για τους ίδιους. Θα πρέπει να αυτοπεριορίζονται
και να αναρωτιούνται αν η κίνησή τους είναι σωστή ή αν θα πληγώσει κάποιον.
-Μεγάλη προσοχή στην κατανάλωση αλκοόλ: οι έφηβοι πρέπει να
γνωρίζουν ότι σε συνθήκες μέθης, οι όποιες αναστολές μειώνονται δραστικά και
στο αγόρι και στο κορίτσι, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλούς βιασμούς π.χ. σε φοιτητικά πάρτυ, όπου το κορίτσι δεν είχε την συγκρότηση εκείνη τη στιγμή να πει 'όχι'
και οι γύρω εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση. Η προσωρινή βραδινή μέθη δεν εξαφανίζει
φυσικά την ψυχική οδύνη που προκαλεί ο βιασμός κι η οποία μπορεί να παραμείνει για
ολόκληρη ζωή. Θα πρέπει τα παιδιά να μην πειραματίζονται με την ύπουλη φύση της αλκοόλης
και να έχουν κανόνες ασφαλείας (π.χ. μέχρι πόσο θα πιω, τι ποτό, πώς θα γυρίσω
σπίτι, με τι ηλικίας άτομα κάνω παρέα, πάντα θα είμαι μαζί με μια φίλη/ο κλπ.)
Σύμφωνα με έρευνες, τα παιδιά που είναι υπερβολικά υπερπροστατευμένα από το
σπίτι ή που δεν έχουν ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους του αλκοόλ, αλλά και της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι πιο ευάλωτα. Πάντα θα πρέπει να έχουν έλεγχο του εαυτού τους
και να λένε ‘όχι’ σε κάθε κίνηση που δεν θέλουν να συμβεί, ακόμη κι αν
πρόκειται για το ίδιο τους το αγόρι. Και τέλος, τα αγόρια θα πρέπει να
γνωρίζουν ότι επειδή έχουν τη δυνατότητα να κάνουν κάτι χωρίς άμεσες συνέπειες για
τους ίδιους, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να το κάνουν: οφείλουν να
σκεφτούν τις συνέπειες στο άλλο άτομο σαν να ήταν αδελφή ή μάνα τους. Η έλλειψη σεβασμού προς τους άλλους
οδηγεί αδιαμφησβήτητα στην
έλλειψη σεβασμού προς τον εαυτό και στη σταδιακή καταρράκωση οποιασδήποτε
αυταξίας, που θα τους συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή. Δεν είναι λίγοι οι άνδρες
ενήλικες που υποφέρουν σιωπηλά για μια ολόκληρη ζωή από τύψεις για κάτι που
έκαναν στη νεαρή ηλικία σε κάποια κοπέλα και τρέμουν μη συμβεί κάτι αντίστοιχο στις
κόρες τους. Η δήθεν απόλαυση ήταν στιγμιαία, όμως η βασική ενέργεια που διέπει
μια ανθρώπινη αλληλεπίδραση (σεβασμός ή
εκμετάλλευση) είναι αυτό που δεν σβήνει με τίποτα από το νου, όσα χρόνια κι αν
περάσουν.
Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 23/2/2015
