Πολλά έχουν γραφτεί για την επίδραση του παιδικού τραύματος στη λήψη υποσυνείδητων αποφάσεων και στη διαμόρφωση πυρηνικών πεποιθήσεων. Αυτές οι πεποιθήσεις αναφέρονται κυρίως στην εικόνα που σχηματίζεται για τον εαυτό, τον κόσμο και την αιτία του τραύματος. Αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να είναι, για παράδειγμα: "Εγώ φταίω για την κακοποίηση", "Ο κόσμος είναι επικίνδυνος", "Είμαι κακός". Υπάρχουν όμως και πεποιθήσεις που διαμορφώνονται σχετικά με το μέλλον, ως τρόπος αντιμετώπισης του τραύματος. Δημιουργούνται ως άμυνα σε ένα καταστροφικό παρόν και ιδεάζονται την αποκατάσταση του παρόντος μέσω κάποιας μελλοντικής υπόσχεσης. Έτσι, το μέλλον κρατά το κλειδί για την επισκευή ενός ανυπόφορου παρόντος. Για παράδειγμα, ένα κορίτσι που έχασε τους γονείς της, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την οδυνηρή πραγματικότητα, κι έτσι δημιουργεί την ακόλουθη προβολή στο μέλλον: μέσω του δικού της γάμου, θα δημιουργήσει τη δική της οικογένεια και η μελλοντική της οικογένεια θα θεραπεύσει την παρούσα απώλειά της. Μέσα από αυτή τη μελλοντική προσδοκία, ο παρών πόνος της γίνεται υποφερτός, η επίλυσή του παίρνει μια ανάσα αναβολής και δημιουργείται κάποια αίσθηση ελπίδας και νοήματος. Ένα άλλο παράδειγμα: ένα αγόρι αισθάνεται οξεία αίσθηση ντροπής και αναξιότητας λόγω παιδικής κακοποίησης ή γονικής εγκατάλειψης. Θέτει μια μελλοντική υπόσχεση για την επίτευξη μιας επιτυχημένης σταδιοδρομίας για κάποιον ανώτερο σκοπό, π.χ. ιατρική. Η ιδέα της επιτυχίας θα θεραπεύσει τα αισθήματα αναξιότητας και κατωτερότητας αποδεικνύοντας στους άλλους (αλλά κυρίως στον εαυτό του) ότι αυτά δεν είναι αλήθεια. Ένα τρίτο παράδειγμα: ένα ιδρυματοποιημένο παιδί, που απορρίφθηκε από τους γονείς της, δίνει μια μελλοντική υπόσχεση ότι η θλίψη και η ζήλια της για τα άλλα παιδιά (που φροντίζονται από τους γονείς τους) θα επουλωθεί όταν η ίδια γεννήσει το δικό της παιδί και το μεγαλώσει με την αγάπη και τη φροντίδα που η ίδια δεν είχε ποτέ. Δημιουργείται έτσι κάποιο νόημα για την ανυπόφορη, ανεξήγητη απώλεια και μια αίσθηση ελπίδας, δικαιοσύνης και σκοπού. Ούτως ή άλλως, τα παιδιά πρέπει να είναι προσανατολισμένο στο μέλλον. Ειδικά, αν τα έχουν κακομεταχειριστεί...
Όμως, μακροπρόθεσμα αυτές οι προσδοκίες μπορούν να προκαλέσουν τεράστια προβλήματα... Ήταν λειτουργικές την εποχή του τραύματος, καθώς δημιούργησαν μια αίσθηση νοήματος, λογικής και ελπίδας. Αλλά γίνονται εντελώς δυσλειτουργικές στην ενηλικίωση, ειδικά όταν το άτομο δεν έχει έλεγχο στην πραγματοποίηση των υποσχέσεων. Τι συμβαίνει λοιπόν όταν οι υποσχέσεις για «αποζημίωση» δεν πραγματοποιούνται; Τι συμβαίνει όταν, όσο σκληρά κι αν προσπαθεί, δεν καταφέρνει να τις υλοποιήσει;
Ο ενήλικας που κακοποιήθηκε ως παιδί εξακολουθεί να συντηρεί στο μυαλό του τον ‘αποζημιωτικό’ χαρακτήρα των προσδοκιών, αν δεν βρει άλλον τρόπο να διαχειριστεί τις απώλειες του παρελθόντος. Τότε, οι συνέπειες της απογοήτευσης μπορεί να είναι καταστροφικές, καθώς τόσο οι τωρινές, όσο και οι προηγούμενες, απώλειες ενεργοποιούνται. Στο πρώτο παράδειγμα, το ορφανό παιδί μπορεί να μην παντρευτεί, ή μπορεί να έχει ένα προδοτικό διαζύγιο. Στη συνέχεια, θα πρέπει να θρηνήσει τόσο για την απώλεια της ενηλικίωσής της, όσο και για την προσδοκία ότι με κάποιο τρόπο η απώλεια της παιδικής ηλικίας θα είχε επιλυθεί μέσω ενός ευτυχούς γάμου. Αν όχι, τότε γιατί συνέβη η απώλεια της παιδικής ηλικίας; Ποιο ήταν το νόημά της; Η αίσθηση μιας, ακόμα και καθυστερημένης, δικαιοσύνης διαλύεται. Και τι γίνεται με όλα τα άλλα πράγματα που παραμέλησε λόγω της προσδοκίας αυτής της «λύσης» του γάμου (για παράδειγμα, μια καριέρα που εγκατέλειψε ή χόμπι που δεν ακολούθησε κλπ). Στο δεύτερο παράδειγμα, τι συμβαίνει αν η επιτυχημένη σταδιοδρομία στην ιατρική δεν συμβεί ποτέ; Οι περισσότεροι ειδικοί στο τραύμα προέρχονται από εύπορες δυτικές χώρες όπου «όλα είναι δυνατά» και το σύνθημα «κάντε τα όνειρά σας πραγματικότητα» αφθονεί. Ναι, σε ορισμένες χώρες, πράγματι οι ευκαιρίες και η ελευθερία χρήσης τους είναι παντού. Αλλά δεν είναι έτσι η πραγματικότητα στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Η ονειρική καριέρα μπορεί πράγματι να μην είναι δυνατή για τον ενήλικο που ζει σε μια φτωχοσυνοικία και προσπαθεί να επιβιώσει από μέρα σε μέρα. Ή μπορεί να ήταν πραγματική πιθανότητα, όταν το σενάριο διαμορφώθηκε, αλλά δεν είναι πια (π.χ. έχει γίνει πρόσφυγας/φτωχοποιηθεί). Τι θα γίνει τότε; Προχωρά συντετριμμένος με ακόμα περισσότερη ντροπή, περισσότερη αίσθηση αποτυχίας; Καταφέρνει να επιλύσει την παιδική αίσθηση της ανεπάρκειας ή επιδεινώνεται με την απώλεια των ονείρων της ενηλικίωσης; Στο τρίτο παράδειγμα, το ιδρυματοποιημένο παιδί που ενηλικιώνεται, μπορεί να μην είναι σε θέση να αποκτήσει το δικό της παιδί. Μπορεί να αντιμετωπίζει προβλήματα στειρότητας, μπορεί να μην συναντήσει τον κατάλληλο σύζυγο, ή, ακόμη κι αν το αποκτήσει, μπορεί να μην νιώσει την επίλυση που ήλπιζε. Τι θα γίνει τότε; Οι ελπίδες της να αποκαταστήσει τα χαμένα παιδικά της χρόνια έχουν κλονιστεί... Τι συμβαίνει όταν δεν έχει πλέον την ευκαιρία να επισκευάσει την παιδική της ηλικία σύμφωνα με το σενάριο που είχε στο μυαλό της;
Αυτή είναι και η λέξη-κλειδί: σενάριο. Ο ενήλικας έχει ένα σενάριο στο μυαλό του για το πώς πρέπει να εξελιχθεί μια επιτυχημένη θεραπευμένη ζωή. Αλλά πολύ σπάνια τα σενάρια βγαίνουν αληθινά. Το κλειδί είναι να αναγνωρίσουμε το σενάριο για αυτό που είναι, τον σκοπό που εξυπηρετούσε και να το επανεξετάσουμε ως ενδεχομένως ακατάλληλο για το παρόν (εξάλλου, η ιατρική μπορεί να μην είναι ο σωστή επαγγελματική επιλογή για όλους!). Επίσης, να αποδεσμευτούν οι προσδοκίες για το παρόν από το παρελθόν και να βρεθούν εναλλακτικές μέθοδοι ‘αποζημίωσης’ για το τραύμα της παιδικής ηλικίας.
Αυτή είναι μια από τις πιο δύσκολες πτυχές της παιδικής κακοποίησης: όχι μόνο κάποιος χάνει την παιδική του ηλικία, αλλά χάνει ένα σημαντικό μέρος της ενηλικίωσής του προσπαθώντας να αντιμετωπίσει το παρελθόν παιδικό τραύμα. Το παρόν όμως δεν μπορεί να διαμορφωθεί για να αντισταθμίσει το παρελθόν. Υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος, πόροι και μέθοδοι για να αντιμετωπισθούν οι απώλειες από το παρελθόν, κυρίως μέσω της ψυχοθεραπείας. Υπάρχουν άλλες προσεγγίσεις για τις απώλειες του παρόντος. Οι δυο πρέπει να απεμπλακούν μεταξύ τους και ο ενήλικας πρέπει να έχει την ευελιξία να αντιμετωπίσει το απροσδόκητο, χωρίς να απαιτεί κάποιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Παρόλο που πολλές σύγχρονες έρευνες δείχνουν τις συσχετίσεις μεταξύ παιδικού τραύματος και ενήλικης ζωής, είναι επιζήμιο να σχηματίζονται στερεές, μονόδρομες αιτιάσεις, όπως «η παιδική κακοποίηση κατέστρεψε τον γάμο μου» ή "αν είχα κάνει το δικό μου παιδί, θα είχα ξεπεράσει την εγκατάλειψη των γονιών μου " κλπ. Αν υπάρχει θρησκευτική πίστη, είναι σημαντικό να μην κατηγορούμε τον Θεό που δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας, αλλά, αντίθετα, να ασκούμαστε στο να βλέπουμε τις απροσδόκητες μορφές καλοσύνης και παρηγοριάς του Θεού, όπως αυτές ξεδιπλώνονται στην κάθε στιγμή. Όσο λιγότερες προσδοκίες υπάρχουν σχετικά με συγκεκριμένα αποτελέσματα στο παρόν, τόσο μεγαλύτερη είναι η ευαισθησία να διακρίνουμε πραγματικές τωρινές ευκαιρίες για θεραπεία, χωρίς να δεσμευόμαστε από δεδομένα αντισταθμιστικά (και συνήθως μη-ρεαλιστικά) σενάρια.
Πρεκατέ Βικτωρία, 23/10/21, brightplanet.blogspot.gr
