Πολλά ακούγονται
και συμβαίνουν σήμερα στο χώρο της παιδείας και βλέπω άμεσα το κλίμα φόβου,
αγωνίας, αλλά και ανταγωνισμού που πάει να εδραιωθεί στην εκπαιδευτική κοινότητα.
Είχα λοιπόν κάποιες σκέψεις σχετικά με τις πιο επείγουσες αλλαγές στην παιδεία,
αν βέβαια υποθέσουμε ότι συμβεί μια καταλυτική αλλαγή στην
πορεία της χώρας και τις προτεραιότητες της χώρας.
Ας ξεκινήσουμε από τα
πιο καθημερινά: Η απειλή της αξιολόγησης έχει ήδη σπείρει φόβο, ανταγωνισμό και
εγωκεντρισμό σε πολλούς συλλόγους διδασκόντων. Με το φόβο της διαθεσιμότητας, η ηθική ακεραιότητα συγκρούεται
με την ανάγκη για επαγγελματική επιβίωση, οι χαρακτήρες και οι σχέσεις δοκιμάζονται.
Το αρνητικό κλίμα δεν οφείλεται στην αξιολόγηση αυτή καθαυτή, αλλά στο λόγο για
τον οποίο γίνεται και στο κίνητρο πίσω από αυτήν. Όσον αφορά
τη σύνδεση μεταξύ απόλυσης και «ποιότητας» του εκπαιδευτικού, στο ερώτημα «γιατί
να μη φύγουν οι άχρηστοι;», οι απαντήσεις πολλών εκπαιδευτικών είναι 1)'στην Ελλάδα ζούμε, ξέρουμε
πώς γίνονται οι αξιολογήσεις', 2)'δεν υπάρχουν άχρηστοι'-αν κάτι έχει κρατήσει την
ανθρωπιά στον κλάδο, άρα και στη δουλειά μας, είναι η ασφάλεια της αποδοχής.
Αυτό που θα μπορούσε να γίνει είναι περισσότερη επιμόρφωση και συμβουλευτική
των εκπαιδευτικών, ενώ οι ακατάλληλοι για μάθημα στην τάξη συνήθως αποσπώνται σε
γραφεία. Απόρριψη κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να υπάρχει μόνο για εκείνους που
είναι επικίνδυνοι για τα παιδιά, δηλαδή ασκούν βία…Δυστυχώς, ο φόβος έχει
τορπιλίσει το κλίμα σε πολλά σχολεία, κι αυτή είναι ίσως η χειρότερη συνέπεια.
Δεν αναγνωρίζουμε ότι χάνοντας την αξιοπρέπειά μας, με τον ανταγωνισμό, την
καχυποψία, τα πισωμαχαιρώματα και τα ρουφιανιλίκια, η απώλεια είναι πολύ μεγαλύτερη από τη διαθεσιμότητα. Το δίλημμα είναι πνευματικό. Η φωτεινή πλευρά
λέει «κάνε το σωστό κι ο Θεός θα μεριμνήσει» ενώ η ανάποδη λέει «με τόση ανεργία, θα λιμοκτονήσωι, ο σώζων
εαυτώ σωθήτω». Η δεύτερη οπτική τροφοδοτείται από το φόβο. Όταν ο φόβος κόβει κομματάκια
κομματάκια την αξιοπρέπειά μας, τότε χάνουμε την ψυχή μας κι αυτό ναι, είναι
πολύ χειρότερο από το να χάσουμε τη δουλειά μας. Η υψηλότερη διδασκαλία είναι η ποιότητα των
ανθρώπινων σχέσεων και αυτό δεν μπορεί να μετρηθεί με δείκτες. Πρέπει να
διατηρηθεί το κλίμα ανθρωπιάς που εξακολουθεί και υπάρχει στα ελληνικά δημόσια
σχολεία- με τις όποιες ελλείψεις τους. Με τρομαγμένους και κυνηγημένους
εκπαιδευτικούς, ειδικά σήμερα, το κλίμα αυτό είναι δύσκολο να διατηρηθεί. Ποιες θα ήταν οι πρώτες
αλλαγές σε μια ενδεχόμενη αλλαγή πορείας?
1)Η πρώτη προτεραιότητα στην σημερινή συγκυρία είναι η άμεση παροχή κρατικών συσσιτίων σε όλα τα παιδιά προσχολικής αγωγής,
πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μέσα στα σχολεία. Ενώ εξαγγέλθηκαν υποσχέσεις
από το Υπουργείο Παιδείας ήδη από το 2012, όμως δεν πραγματοποιήθηκαν συνολικά. Το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο από όσο φαίνεται, καθώς πολλά
παιδιά αποκρύπτουν την ανάγκη τους από φόβο στιγματισμού.
2)Να δρομολογηθεί άμεσα
η επέκταση της λειτουργίας όλων των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης σε ολοήμερη. Στην απογευματινή βάρδια, όσα παιδιά θέλουν θα έχουν τη δυνατότητα να μελετήσουν τα
μαθήματα της επόμενης ημέρας, να ασχοληθούν με αθλητισμό, θέατρο, καλλιτεχνικές
δραστηριότητες, λέσχες ανάγνωσης με αξιοποίηση της σχολικής και τοπικής
βιβλιοθήκης, ομάδες κοινωνικο-συναισθηματικής αγωγής, για την καλλιέργεια
αυτοεκτίμησης και αλληλεγγύης, ομάδες επιχειρηματολογίας και γενικά
δραστηριότητες ανάπτυξης δημιουργικότητας, διαλόγου και κριτικής σκέψης. Οι
ομάδες κοινωνικο-συναισθηματικής αγωγής, ανάπτυξης αυτό-εκτίμησης κι εκπαίδευσης
αξιών είναι πρώτιστης σημασίας, καθώς, όπως έχω πολλές φορές αναφέρει, η
αυτοεκτίμηση, επηρεάζει όλες τις όψεις της ζωής του ατόμου. Η πρωτοβουλία αυτή θα
έχει πολλαπλά οφέλη: α)θα δώσει ένα ασφαλές πλαίσιο παραμονής των παιδιών, όπου
θα έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους και να αποτελέσουν
πιο ενεργά μέλη στη γειτονιά και κοινότητά τους, αντί να περνούν ατελείωτες
ώρες απομονωμένα σε μια οθόνη- ο ηλεκτρονικός εθισμός αποτελεί λαίλαπα για τη
νέα γενιά. Β) θα δώσει το περιθώριο στους γονείς, να ασχοληθούν με την
ανοικοδόμηση της χώρας μας και της ζωής τους. Έχοντας εκπληρωθεί οι σχολικές
υποχρεώσεις, οι γονείς θα έχουν στη συνέχεια της ημέρας το περιθώριο να
αφιερώσουν ουσιαστικό, ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους. Να σημειωθεί ότι ήδη
σήμερα πολλές οικογένειες, ιδιαίτερα χτυπημένες από την κρίση, αφήνουν τα
παιδιά σε τοπικά ιδρύματα τις απογευματινές ώρες, ώστε να μπορούν να τρώνε, να
μελετούν και να είναι ασφαλή σε ένα ζεστό κι επιβλεπόμενο χώρο. Γ) Θα δώσει εργασία
σε χιλιάδες, κυρίως νέους, πτυχιούχους, οι οποίοι συχνά έχουν πολλές
επιμορφώσεις και μεταπτυχιακές σπουδές στο βιογραφικό τους, αλλά αδυνατούν σήμερα
να βρουν δουλειά. Είναι σημαντικό να σταματήσει η αιμορραγία νέου μορφωμένου,
ταλαντούχου ανθρώπινου δυναμικού προς το εξωτερικό. Η μετάδοση γνώσης κι
έμπνευσης στους ακόμη νεότερους είναι ένας τρόπος ώστε να παραμείνουν στη χώρα
στους, στην οποία έχουν πολλά να προσφέρουν. Σε σχέση με άλλους τομείς, η
παιδεία είναι σχετικά πιο εύκολο και λιγότερο δαπανηρό να ανοικοδομηθεί, καθώς
υπάρχουν οι εγκαταστάσεις, υπάρχει σημαντικό εκπαιδευτικό υλικό (αν και
αχρησιμοποίητο) και πάνω από όλα, υπάρχει το καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό,
που είναι και το πιο πολύτιμο-όσο είναι ακόμη εδώ! Υπάρχει ταυτόχρονα και μεγάλη
ανάγκη.
3)Άμεση στελέχωση με
ειδικό επιστημονικό, εκπαιδευτικό και
βοηθητικό προσωπικό των σχολείων ειδικής αγωγής, των ΚΕΔΔΥ (κέντρων διαφορικής
διάγνωσης και υποστήριξης), των Συμβουλευτικών Σταθμών Νέων, των κρατικών ιδρυμάτων
παιδικής προστασίας και όλων των κρατικών φορέων που ασχολούνται με ευάλωτα
παιδιά. Η πλειονότητα των φορέων που φροντίζουν ή εκπαιδεύουν παιδιά εγκαταλελειμμένα
ή με ειδικές ανάγκες έχει σήμερα σοβαρότατες ελλείψεις, κυρίως σε έμψυχο
δυναμικό, με αποτέλεσμα την αναπόφευκτη και τραγική παραμέληση των ευπαθών
αυτών ομάδων. Εκπαιδευμένο προσωπικό υπάρχει στη χώρα μας, αλλά είναι στην
πλειονότητα άνεργοι (π.χ. υπάρχουν γύρω στις 3.000 άνεργοι σχολικοί ψυχολόγοι
τη στιγμή που οι λίστες αναμονής εξέτασης παιδιών στα ΚΕΔΔΥ ξεπερνούν σε
κάποιες περιπτώσεις τα δύο χρόνια!).
4)Επαναφορά κι
εμπλουτισμός των τεχνικών ειδικοτήτων στην τεχνική εκπαίδευση. Παρότι η τεχνική
κι επαγγελματική εκπαίδευση είναι αυξανόμενης σημασίας στην ανώτερη βαθμίδα της
Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δεν μπορεί να αντικαταστήσει, ούτε να απαλείψει την
γενική παιδεία που είναι απαραίτητη για τη δημιουργία, ελεύθερων, σκεπτόμενων
και ενεργών πολιτών. Επαναπρόσληψη των
εκπαιδευτικών τεχνικής εκπαίδευσης, καθώς και των σχολικών φυλάκων, που είναι
σήμερα σε διαθεσιμότητα και αποτελούν ζωτικά μέλη της κάθε σχολικής κοινότητας.
Όσοι εμπλέκονται στη σχολική κοινότητα ζωντανά κύτταρά της- δεν είναι απλοί
υπάλληλοι, ή σκέτοι αριθμοί. Μπορεί ένας σχολικός φύλακας μέσα από τη σχέση του
με τα παιδιά και το σχολείο να παίξει πολύ σημαντικότερο ρόλο στην ουσιαστική
εκπαίδευση των παιδιών (που προέρχεται μέσα από τις ανθρώπινες σχέσεις) από ότι
ένας εκπαιδευτικός. Οι εργαζόμενοι σε οποιοδήποτε χώρο είναι άνθρωποι, δεν είναι
νούμερα. Επίσης, για να μπορέσει να γίνει ποιοτική
δουλειά στην τάξη, είναι σημαντικό να σταματήσουν οι συγχωνεύσεις σχολείων και
τάξεων και να αλλάξει ο μέγιστος αριθμός μαθητών ανά τάξη στους 20-22, που
παιδαγωγικά έχει βρεθεί ως ο ιδανικότερος αριθμός για να λειτουργήσει η σχολική
ομάδα, αλλά και να καλύπτονται οι διαφορετικές ανάγκες του κάθε μαθητή.
5)Υπάρχουν πολλά που
μπορούν να προταθούν για την παιδεία, το αναλυτικό πρόγραμμα, την οργάνωση της
σχολικής ζωής, το εξεταστικό σύστημα κλπ. σε ένα πιο μακοοπρόθεσμο πλάνο. Θα
προτείνα όμως -μιας και είναι επίκαιρη και πολυσυζητημένη- η περίφημη
ηλεκτρονική πλατφόρμα myschool να συλλέξει τις προτάσεις των εκπαιδευτικών
(και της εκπαιδευτικής κοινότητας) για το πώς μπορεί να χτιστεί ένα καλύτερο
σχολείο του αύριο! Αυτός θα ήταν ένας ο καλύτερος δυνατός τρόπος. Όπως αναφέρουν και οι Δάσκαλοι Χωρίς Σύνορα, 60 εκατομμύρια
δάσκαλοι σε όλον τον κόσμο, υπακούν κι εφαρμόζουν εντολές πολιτικών οι οποίοι δεν
έχουν καμιά σχέση με την σχολική τάξη, ενώ οι ίδιοι είναι οι πιο κατάλληλοι,
και ίσως οι μόνοι, που γνωρίζουν και μπορούν πραγματικά να παράγουν ουσιαστικό,
ρεαλιστικό και πρωτοπόρο εκπαιδευτικό σχεδιασμό.
