Για κάποιους ανθρώπους η
αναζήτηση του νοήματος πίσω από μία δυσκολία (ή μια τραγωδία) βοηθά κατά πολύ
στην αντιμετώπισή της. Για κάποιους άλλους, ίσως δεν κάνει καμία διαφορά.
Προσωπικά, νομίζω ότι η εύρεση νοήματος καθησυχάζει. Καθησυχάζει γιατί παρά τον πόνο και τις δυσκολίες που προκαλεί,
υπάρχει η αίσθηση ότι το Σύμπαν αυτό διέπεται από μια λογική. Ότι θα υπάρξει
ένα τέλος στη δυσκολία, όταν εκπληρωθεί ο σκοπός ή το νόημα για το οποίο παρουσιάζεται.
Κι ότι μέσα από τη δική μου θετική διάθεση να συνεργαστώ με αυτό το νόημα, σε
μια μακροπρόθεσμη οπτική (κι ίσως είναι πολύ πιο μακροπρόθεσμη από όσο θα
νιώθαμε άνετα στην ανθρώπινη κλίμακα χρόνου), η ανάγκη για πόνο θα εκλείψει
εφόσον τα μαθήματα θα έχουν ολοκληρωθεί.
Δεν λέω ότι είναι πανάκεια, όμως ποια είναι η εναλλακτική; Να χτυπώ τα πόδια
στο πάτωμα και να βρίζω τους πάντες για αυτό που μου συνέβη; Ίσως μια προσπάθεια κατανόησης, ίσως μια
προσπάθεια συνεργασίας, ακόμη και με το πιο ακατανόητο, με το πιο απαράδεκτο,
ίσως προσφέρει μια χαραμάδα φωτός.
O Victor Frankl είναι πολύ γνωστός για το δραματικό τρόπο με τον οποίο αφηγήθηκε την
αναγκαιότητα ύπαρξης νοήματος (‘λόγου’) στην υπέρβαση των δυσκολιών μέσα από την
ακραία εμπειρία του στρατοπέδου συγκέντρωσης. Διαβάζοντας ξανά τις σημειώσεις
του, έρχονται στη μνήμη τα εξής σημαντικά σημεία:
α) Η ικανότητα να
προβάλλουμε με το νου μας ένα επιτυχές μέλλον, όπου θα κοιτούμε πίσω στην
σημερινή δυσκολία, όταν αυτή θα έχει τελειώσει και θα είμαστε περήφανοι για τον
τρόπο που την αντιμετωπίσαμε και τα μαθήματα που μάθαμε.
β)H ικανότητα να διδάξουμε και να ωφελήσουμε άλλους μέσα από τη δυσκολία μας,
έστω και να είναι τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντός μας. Η πρόταση αυτή φέρνει
μειδιάματα κυνισμού (‘εδώ δεν μπορώ καλά καλά να βοηθήσω τον εαυτό μου, θα
βοηθήσω άλλους;’). Δεν μπορείς να βοηθήσεις τον εαυτό σου τώρα. Αργότερα
μπορεί να είναι διαφορετικά. Και, καλώς ή κακώς, συνήθως μόνο εκείνοι που έχουν
οι ίδιοι βιώσει μια μεγάλη δυσκολία μπορούν να πραγματικά να καταλάβουν και να
βοηθήσουν άλλους.
Γ) Η ικανότητα να διατηρείται η πίστη και η
ελπίδα, παρά όλες τις ενδείξεις για το αντίθετο. Κάποιες φορές το νόημα μπορεί
να περιλαμβάνει τόσους πολλούς παράγοντες από τόσες διαφορετικές χρονικές
στιγμές και περιοχές στο σύμπαν που είναι ανθρωπίνως αδύνατον να το συλλάβουμε.
Εκεί είναι που χρειάζεται πίστη, εμπιστοσύνη κι ελπίδα. Ο Φράνκλ αναφέρει πως όταν οι έγκλειστοι έχαναν την ελπίδα,
πέθαιναν και μάλιστα άμεσα.
Δ) Οποιαδήποτε δυσκολία
μπορεί να είναι διαχειρίσιμη, αρκεί το άτομο να έχει κάποιον γενικότερο και ισχυρό
σκοπό στη ζωή του (θα προσέθετα που να μην εξαρτάται από συγκεκριμένους
ανθρώπινους παράγοντες). Αυτή είναι ίσως
και η μεγαλύτερη παγίδα σήμερα, γιατί στους ανθρώπους δίνεται η αίσθηση ότι δεν
υπάρχει κανένας σκοπός για τον οποίο υπάρχουν, παρά να καταναλώνουν. Νομίζω θα
έπρεπε να είναι στο βασικό πρόγραμμα εκπαίδευσης να βοηθιούνται τα παιδιά από
μικρή ηλικία να βρίσκουν σκοπούς και αξίες, όσους περισσότερους και όσο
υψηλότερους γίνεται. Αυτοί θα τους κρατήσουν στην υπόλοιπη ζωή τους. Και είναι
κάτι που θα πρέπει κι εμείς να επαναπροσδιορίζουμε και να θρέφουμε διαρκώς.
Ε) Σύμφωνα με τον Φρανκλ,
ένα βασικό νόημα είναι να απαντάμε στις ερωτήσεις που μας θέτει η ζωή, με το
σωστό τρόπο. Αντί λοιπόν να καταριόμαστε τη δυσκολία και να απελπιζόμαστε γιατί
η δυσκολία μας αφαίρεσε το νόημα στη ζωή, ίσως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε αν
μέρος του νοήματος της ζωής είναι ακριβώς η απάντησή μας σε αυτή τη δυσκολία. Αυτό
θα πει ‘συνεργασία με τη δυσκολία’ κι όχι άγονη άρνηση. Αν μπόρεσε να το κάνει
ο Φρανκλ στις συνθήκες που ζούσε, τι μπορούμε να πούμε οι υπόλοιποι….
Στ) Ακόμη κι όταν δεν ελπίδα
για το μέλλον, μπορούμε να βρούμε νόημα διατηρώντας ζωντανές τις θετικές
εμπειρίες του παρελθόντος. Ας το δούμε ότι η ζωή είναι σαν ένας σύντροφος: όταν
είναι καλά και μας προσφέρει, τότε τον αγαπάμε. Όταν αρρωστήσει και γίνεται
δύσκολος, τι κάνουμε; τον παρατάμε και σταματάμε να ασχολούμαστε μαζί του; Σταματάμε
τη φροντίδα και την ελπίδα;
Ζ)Ο Φρανκλ αναφέρει με
ιδιαίτερα συγκινητικό τρόπο την υποχρέωση που έχουμε όλοι μας όταν υποφέρουμε,
να υποφέρουμε με όση μεγαλύτερη αξιοπρέπεια γίνεται, να μην απογοητεύσουμε
κανένα, αλλά να είμαστε φωτεινό παράδειγμα για άλλους που ίσως υποφέρουν
αντίστοιχα στο μέλλον.
Σε ένα τέτοιο Σύμπαν μπορούμε
να εμπιστευτούμε ότι όλα, όσο ακατανόητα κι αν είναι, διέπονται από νόημα. Κι
ίσως θα μπορούσαμε σιγά σιγά να ανακαλύπτουμε λίγο λίγο, ζητώντας από το Θεό να
μας αποκαλύψει εκείνο που θα ήταν κατάλληλο για εμάς, ρωτώντας π.χ. Σε αυτή τη
δυσκολία, τι νόημα υπάρχει για εμένα; Στην σημερινή μέρα ποιο είναι το νόημα
που είμαι εδώ;
Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 9/9/2016
