Σαν ψυχρολουσία
παρακολουθούμε η εκπαιδευτική κοινότητα τη μία εγκύκλιο μετά την άλλη, με όλο και
μεγαλύτερες απλοποιήσεις-απλουστεύσεις-ελαφρύνσεις-χαλαρώσεις μέσα από τις ‘μεταρρυθμίσεις’
στο εκπαιδευτικό σύστημα και ειδικά στο Γυμνάσιο. Πέρα από την άκομψη προκάλυψη
των εκπαιδευτικών κριτηρίων, τα κίνητρα που ξεκάθαρα αναδεικνύονται είναι: α)η
μείωση του διδακτικού προσωπικού και β)η επέκταση της αμάθειας στις μεγάλες
μάζες του μαθητικού πληθυσμού. Αλλιώς πώς εξηγείται ότι μειώνονται οι
διδακτικές ώρες από 35 σε 32 την εβδομάδα; Για να μην κουράζονται τα παιδιά; Μα πλήρης αμάθεια θα ήταν επίσης απόλυτα ξεκούραστη. Και θα ήταν απόλυτα
συμβατή με την ηθική και νοητική αποδυνάμωση
του πληθυσμού. Αν θέλουμε να ετοιμάζουμε έναν λαό άβουλο, ανεκπαίδευτο, αμαθή δούλο σε όποιους
θέλουν να τον χειραγωγήσουν, η μείωση των διδακτικών ωρών είναι το κατάλληλο
ξεκίνημα. Δεν αναπληρώνεται από την επιμήκυνση του σχολικού έτους στο τέλος και
δεν δικαιολογείται, καθώς ο διδακτικός χρόνος στην Ελλάδα είναι ήδη από τους μικρότερους
στην Ευρώπη. Το άμεσο αποτέλεσμα είναι βέβαια δημοφιλές ανάμεσα σε παιδιά (και
δυστυχώς και γονείς), που ακολουθούν τη φιλοσοφία του ‘όσο πιο εύκολο, όσο πιο
ξεκούραστο, όσο πιο άνετο’, με άλλα λόγια τη φιλοσοφία της ξάπλας.
Φοβάμαι ότι
στην ίδια φιλοσοφία βρίσκεται και η πίεση στους εκπαιδευτικούς μέσω του μύθου
του ‘ελκυστικού’ μαθήματος. Είναι άλλο να κάνεις το μάθημα με ενδιαφέρων τρόπο
και άλλο να ψυχαγωγείς τα παιδιά ως αυτοσκοπό. Στο κάτω κάτω αν εξαιρέσουμε τη
γυμναστική και τα καλλιτεχνικά, όλα τα άλλα μαθήματα απαιτούν δουλειά και
διάβασμα, που δεν είναι πάντα ελκυστικά στους μαθητές… Το πιο ‘ελκυστικό’
μάθημα με αυτήν την έννοια θα ήταν το διάλειμμα!
Η δεύτερη ‘μεταρρύθμιση’
στο γυμνάσιο είναι η χαλάρωση στις απαιτήσεις της βαθμολογίας. Με ένα 13 γενικό
μέσο όρο (σύμφωνα με την τελευταία εγκύκλιο 7/10/2016) προάγεται, ακόμη κι αν έχει ‘κοπεί’
σε μεμονωμένα μαθήματα. Πόσο δύσκολο είναι να πετύχει κανείς το 13 σήμερα; Με
την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια το 13 είναι εκεί. Συμπέρασμα; Όλοι, εκτός από τις
πιο κραυγαλέες περιπτώσεις, προάγονται. Σε τι μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά αυτό;
Να μην έχουν άγχος; Ελάχιστα παιδιά σήμερα έχουν άγχος για τα μαθήματα, αλλά
και ένα μέτριο άγχος δεν είναι απαραίτητα κακό, αν μάθει το παιδί να το
διαχειρίζεται. Το κινητοποιεί να προσπαθήσει και να βρίσκει στρατηγικές να
αντιμετωπίζει τις δυσκολίες. Το κινητοποιεί να δουλέψει. Γιατί δεν θα πρέπει το
παιδί να έχει ποτέ άγχος για τίποτα; Και για ποιο είδος σύμπαντος το ετοιμάζουμε
να κατοικήσει; Εκείνο του άβουλου δούλου που δεν θα τολμά να κάνει τίποτα μη
τυχόν και το πιάσει άγχος; Αν βέβαια θέλουμε να παράγουμε έναν λαό
α-κινητοποιημένο, μαθημένο στην απάθεια, την οκνηρία και την αποφυγή οποιασδήποτε
δυσκολίας, φυσικά, ΚΑΙ αυτή η μεταρρύθμιση είναι στην κατάλληλη κατεύθυνση. Το μήνυμα της ‘ευκολίας’ έχει ήδη περάσει στους
μαθητές και ήδη πολλοί από εμάς παρατηρούμε μια χαλάρωση ή/και παραίτηση ακόμη
κι από υποσχόμενους μαθητές. Η ιδέα ‘τώρα με νέα μέτρα, το γυμνάσιο γίνεται της
πλάκας, θα περνάνε όλοι’ έχει ήδη αρχίσει να ριζώνει σε μια νεολαία, που ήδη
υπολόγιζε με το σταγονόμετρο τις σελίδες της επανάληψης για να πιάσει ακριβώς
10 κι όχι παραπάνω…Οι δε γραπτές εξετάσεις που ήταν ένα κάποιο κίνητρο για
πολλούς μαθητές να προσέξουν λίγο ή να κάνουν λίγη επανάληψη αποτελούν παρελθόν
για τα περισσότερα μαθήματα γιατί κάνουν το μάθημα μη-‘ελκυστικό, λες και το εκπαιδευτικό ‘προϊόν’ είναι σαν το
παγωτό χωνάκι…
Σε όσα έχω αναφέρει στο
άρθρο μου για τις θέσεις μου για την παιδεία, τονίζεται η ανάγκη για
αυστηροποίηση των κριτηρίων μέσω της παροχής επιπλέον διδακτικής στήριξης στα
παιδιά μέσα στο σχολείο (ενώ οι παρούσες μεταρρυθμίσεις συγκλίνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση). Δεν γίνεται να αντιμετωπίσουμε τη σχολική αποτυχία με μείωση των απαιτήσεων, αλλά με περισσότερη στήριξη ώστε να ανταπεξέλθουμε στις απαιτήσεις. Υπάρχουν όμως και ευρήματα από το χώρο της
ψυχολογίας που συμφωνούν στην ανάγκη παρουσίασης προκλήσεων στα παιδιά, ώστε να
αναπτυχθούν σε ενήλικες που θα επιτύχουν ως άτομα και σύνολα. Η καθηγήτρια Dr.Carol Dweck στο πρόσφατο βιβλίο της Mindset, εξαπολύει δριμεία επίθεση στην αβάσιμη αυτό-εκτίμηση
που δίνεται στα παιδιά, μέσω των υπερβολικών επαίνων ανεξαρτήτως προσπάθειας. Στην
ουσία το ίδιο κάνει και το εκπαιδευτικό μας σύστημα σήμερα: αμείβει αβέρτα, με
βαθμούς που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, δημιουργώντας στα παιδιά
μια ψευδαίσθηση υπεραξίας κι επιβράβευσης χωρίς προσπάθεια. Αυτό δεν είναι υπερβολική
καλοσύνη προς τα παιδιά, αλλά μια πολύ επικίνδυνη εξαπάτηση: όταν αργότερα
βρεθούν αντιμέτωπα με την πραγματικότητα στο χώρο εργασίας, η προσγείωση είναι
τόσο ανώμαλη που τα παιδιά χάνουν κάθε αίσθηση αυταξίας κι αυτό-αποτελεσματικότητας.
Η συγγραφέας υποστηρίζει
με πάμπολλα παραδείγματα ότι τα παιδιά που έχουν την πεποίθηση ότι η αριστεία τους
είναι μια εγγενής ιδιότητα του εαυτού, σταθερή και αναλλοίωτη, η οποία δεν εξαρτάται
από την προσπάθειά τους, αποτυγχάνουν
επαγγελματικά. Κι όχι μόνο αποτυγχάνουν, αλλά μαθαίνουν να αποφεύγουν ο,τιδήποτε
τους φαίνεται δύσκολο και μπορεί να φέρει
στην επιφάνεια ρίσκο αποτυχίας και αισθήματα
ανεπάρκειας. Η χωρίς αντίκρισμα επιβράβευση, όπως οδηγεί σήμερα μαζικά το εκπαιδευτικό
μας σύστημα, όχι μόνο δεν αυξάνει την αυτοεκτίμηση, αλλά εν τέλει τη μειώνει. Τα γαλουχούμε σε έναν πλασματικά εύκολο
κόσμο, όπου τα μαθήματα είναι εύκολα, το άριστα εύκολο, η προαγωγή εύκολη, κι όταν αργότερα έρχονται σε επαφή με τις δυσκολίες
της πραγματικότητας, το σοκ είναι τόσο ισχυρό που καταρρέουν. Καθώς δεν έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες
και τις αποτυχίες, αποσύρονται νιώθοντας τα ίδια αποτυχημένα. Η γαλουχία σε
έναν πλασματικό εύκολο κόσμο οδεύει έτσι τους νέους
να γίνουν μια φοβική και αποσυρμένη νεολαία με τρόμο προσωπικής ανεπάρκειας. Κι όλα
αυτά επειδή τα εμποδίζουμε από το να μάθουν να δουλεύουν σκληρά δίνοντάς τους το
έμμεσο διπλό μήνυμα της ανικανότητας, όσα επιφανειακά ‘μπράβο’ κι αν τους λέμε.
Η πιο στέρεη αυτό-εκτίμηση είναι εκείνη που κερδίζεται με τη σκληρή δουλειά (και την επιβράβευση της) κι όταν συνεχώς
πιέζουμε τον εαυτό μας προς νέες προκλήσεις, προς νέα επιτεύγματα, προς νέα
μάθηση, ακόμη κι όταν δεν μας είναι άνετο.
Η συγγραφέας υποστηρίζει
με αναλυτικό τρόπο πως το εγγενές ‘ταλέντο’ είναι ένας μύθος κι ότι οι άνθρωποι
που τελικά επιτυγχάνουν είναι εκείνοι που: α) επιμένουν να προσπαθούν με σκληρή
δουλειά, β) δεν αρνούνται τις αδυναμίες τους αλλά προσπαθούν να μάθουν από
αυτές, γ)επιδιώκουν τις προκλήσεις και δεν νιώθουν ότι απειλούνται αν δεν τις πετύχουν,
δ)δεν τους ενδιαφέρει να κάνουν κάτι τέλεια αμέσως, αλλά να συνεχίζουν να μαθαίνουν,
ε) δεν ερμηνεύουν τις αποτυχίες ως αδυναμία του χαρακτήρα τους, αλλά ανάγκης
για περισσότερη προσπάθεια, στ) δεν ζηλεύουν τους πιο επιτυχημένους, αλλά θέλουν
να μάθουν από εκείνους, η)γνωρίζουν ότι η επιτυχία χρειάζεται σκληρή, επίπονη
δουλειά και αφοσίωση.
Πώς το εκπαιδευτικό μας σύστημα
σήμερα ενθαρρύνει στη σκληρή δουλειά με επιμονή και αφοσίωση; Βάζοντας ως
γενικό όρο προαγωγής το 13; Ετοιμάζουμε μια γενιά με υπερφουσκωμένα, αλλά απόλυτα
εύθραυστα ‘εγώ’, έτοιμα να καταρρεύσουν στην παραμικρή δυσκολία.
Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr 10/10/2016
