Γιατί 'όχι κάμερες στις τάξεις'

Το υπουργείο Παιδείας στην ΑΓΓΛΙΑ (Department for Education) σχετικά με τα διαδικτυακά μαθήματα και το livestreaming αναφέρει ξεκάθαρα ότι ' ΔΕΝ ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ οι εκπαιδευτικοί να παρέχουν ζωντανή αναμετάδοση μαθημάτων (livestreaming) ή έτοιμα βίντεο μαθημάτων’ κι ότι ‘το κάθε σχολείο μπορεί να κρίνει για τις προσεγγίσεις που εξυπηρετούν καλύτερα τους μαθητές και ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ του’ (1). Αναφέρει επίσης ότι ‘η διατήρηση της ασφάλειας των ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ κατά την εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι εξίσου ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ’ (σ.σ. όπως αυτή των μαθητών) – μέριμνα που φαίνεται να απουσιάζει παντελώς από το σκεπτικό των αποφάσεων για την τηλεμετάδοση των σχολικών μαθημάτων στην Ελλάδα, καθώς στην παρ. 3β) του ΦΕΚ 1859/15-5-20 αναφέρεται ότι η κάμερα θα ΠΡΕΠΕΙ να εστιάζει συνεχώς στον εκπαιδευτικό!
Η Εθνική Ένωση Εκπαίδευσης (National Education Union, NEU) του Ηνωμένου Βασιλείου επίσης έδωσε ξεκάθαρη οδηγία στους εκπαιδευτικούς της χώρας να ΜΗΝ πραγματοποιήσουν livestreaming (2), δηλαδή ζωντανή αναμετάδοση του μαθήματος στη σχολική τάξη, καθώς υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες για τη ΔΙΑΡΡΟΗ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ. Σχετικά με το δημοτικό, αναφέρει ότι οποιαδήποτε σύγχρονη τηλε-εκπαίδευση ΔΕΝ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ, καθώς δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί η συνεχής αλληλεπίδραση δασκάλου-μαθητή που είναι ζωτικό μέρος κάθε εκπαιδευτικής διαδικασίας. Για τη δευτεροβάθμια συστήνει τη χρήση σύγχρονης τηλεδιάσκεψης ΜΟΝΟ από το ΣΠΙΤΙ (όχι από σχολική τάξη ζωντανά) και ΜΟΝΟ σε εξαιρετικές περιπτώσεις (3). Στην οδηγία του NEU δίνεται ξεκάθαρα ότι ‘δεν αναμένεται από ΚΑΝΕΝΑ εκπαιδευτικό να πραγματοποιήσει διαδικτυακή διδασκαλία με την οποία δεν νιώθει άνετα ή χωρίς προσυμφωνημένα πρωτόκολλα’ (4).
Προβλήματα ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ φύσεως μπορεί επίσης να υπάρξουν. Το FBI έχει εκδώσει σχετική ανακοίνωση, καθώς σε δυο περιπτώσεις σχολικού τηλε-μαθήματος στις ΗΠΑ, χάκερς ‘ΕΣΠΑΣΑΝ’ την ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΑΝΑΜΕΤΑΔΟΣΗΣ, παρεμβάλλοντας πορνογραφικό υλικό, βρίζοντας και φωνάζοντας προσωπικά δεδομένα του εκπαιδευτικού (5). Η σύσταση του μεγαλύτερου οργανισμού παιδικής προστασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο του National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC) συστήνει να υπάρχει ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗ ΓΟΝΕΑ σε σχέση με τη χρήση διαδικτυακής διδασκαλίας, στην οποία οι γονείς κατανοούν το ΡΙΣΚΟ που εμπεριέχεται σε μια τέτοια πρακτική(6). Τέτοια έγγραφη συγκατάθεση γονέων δεν αναφέρεται πουθενά στο ΦΕΚ της υπουργικής απόφασης για το livestreaming σχολικών μαθημάτων, ούτε από τους γονείς των παιδιών που βρίσκονται στο σπίτι, ούτε από τους γονείς των παιδιών που βρίσκονται στη σχολική τάξη (μόνο έγγραφη ενημέρωση από τον διευθυντή του σχολείου).
Σοβαρά ζητήματα εγείρονται σε σχέση με τα ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ όχι μόνο των μαθητών που βρίσκονται στην τάξη, αλλά και των εκπαιδευτικών. Το ΦΕΚ αναφέρει ότι η κάμερα θα είναι προσανατολισμένη μόνο στον εκπαιδευτικό ή/και στον πίνακα. Επειδή ο πίνακας δεν γράφεται από μόνος του, όλη η ζωντανή αναμετάδοση θα είναι το πρόσωπο και η φωνή του εκπαιδευτικού. Πώς ο εκπαιδευτικός θα προστατευθεί από τυχόν κακόβουλη βιντεοσκόπηση του προσώπου του από τερματικό μαθητή στο σπίτι; Γιατί θεωρούμε δεδομένο ότι ο εκπαιδευτικός δεν έχει δικαίωμα ιδιωτικότητας (privacy) στην εικόνα του προσώπου του; Όσον αφορά στο εδάφιο ότι η ζωντανή αναμετάδοση θα αφορά μόνο το κομμάτι της ‘παράδοσης’ του μαθήματος, το συγκεκριμένο εδάφιο είναι εκτός σχολικής και παιδαγωγικής πραγματικότητας! Όλες οι σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας απορρίπτουν την κλασσική ‘παράδοση’ τύπου ‘διάλεξη’ για το μάθημα, ενώ ένα τυπικό σχέδιο μαθήματος περιλαμβάνει σε όλα τα στάδια ΣΥΝΕΧΗ διάλογο με τα παιδιά, όπως:

Πρόκληση του ενδιαφέροντος, μέσω συζήτησης πάνω σε ένα έναυσμα
Ανάκληση της προηγούμενης συναφούς εμπειρίας  μέσω ομαδικής συζήτησης ή καταιγισμού ιδεών
Παρουσίαση νέας ύλης, μέσω ανακαλυπτικής/ διερευνητικής μάθησης, task-based learning, διατύπωσης υποθέσεων
Καθοδηγούμενη ή ανεξάρτητη εξάσκηση μέσω ομαδοσυνεργατικής μεθόδου ή σε ζευγάρια, project, παιχνίδι ρόλων κλπ.
Ανατροφοδότηση, αυτοαξιολόγηση, αλληλο-αξιολόγηση ή ομαδική αξιολόγηση των μαθητών,

ΟΛΑ τα παραπάνω στάδια περιλαμβάνουν στο σημαντικότερο μέρος τους ΔΙΑΛΟΓΟ με τους μαθητές. Είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να απομονωθεί ΜΟΝΟ η φωνή του εκπαιδευτικού ανοιγοκλείνοντας τον ήχο, χωρίς να ΠΛΗΓΕΙ καταστροφικά η διδακτική διαδικασία, μια διαδικασία κατεξοχήν βασισμένη στο ΔΙΑΛΟΓΟ. Ακόμη και αν δεν υπάρχει εικόνα των μαθητών, η φωνή των μαθητών (η οποία δεν ακούγεται ΜΟΝΟ την ώρα της λεγόμενης ‘εξέτασης’!), όπως και το όνομά τους, είναι ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα το οποία σε συνδυασμό με τη ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ του σχολείου, που είναι γνωστά στους αποδέκτες ή πιθανούς χάκερς, καθιστούν τους μαθητές που ηχογραφούνται, ιδιαίτερα ευάλωτους για ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ από επιτήδειους(7).

Όσον αφορά στον ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ αντίκτυπο της παρουσίας κάμερας στην τάξη, τα παιδιά γνωρίζοντας ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να ακουστούν σε συμμαθητές εκτός τάξης και τους συγγενείς τους, νιώθουν έλλειψη εμπιστοσύνης στην εκπαιδευτική διαδικασία, αποσύρονται, ενώ τα ντροπαλά παιδιά δεν υπάρχει περίπτωση να ξανασηκώσουν χέρι. Τα παιδιά που ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ τους γονείς τους, θα αγωνιούν για τις συνέπειες της ομιλίας/ ή σιωπής τους στην τάξη, καθώς ο γονιός μπορεί να παρακολουθεί το μάθημα μέσω άλλου γονιού και συνεπώς να παρακολουθεί το παιδί του σε κάθε του στιγμή(8). Η ελεύθερη έκφραση ιδεών θα στραγγαλιστεί, ενώ εκείνοι οι γονείς που ήταν ούτως ή άλλως παρεμβατικοί στην εκπαιδευτική διαδικασία, τώρα θα έχουν λόγο σε όλα τα θέματα διδακτικής, διαχείρισης συμπεριφοράς, ακόμη και βαθμών των μαθητών!

Τέλος, εγείρονται πολλά ζητήματα ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ. Ο Braden Perry, αμερικανός δικηγόρος, θεωρεί ότι κανένα μέρος από την εργασία των μαθητών (ακόμη και πόστερ κολλημένα στον τοίχο ή έκφραση κάποιας ιδέας τους) δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέσω livestreaming, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς (9).Η καταγραφή, παρόλο που απαγορεύεται, δεν μπορεί να αποτραπεί, και περίπλοκα ζητήματα πνευματικών δικαιωμάτων προκύπτουν επίσης σε σχέση με την πνευματική ιδιοκτησία του ΕΡΓΟΥ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ των εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, αλλά και των ΠΗΓΩΝ που χρησιμοποιούν (10).
16/5/2020

(1) https://www.gov.uk/guidance/safeguarding-and-remote-education-during-coronavirus-covid-19#virtual-lessons-and-live-streaming
(2) https://www.tes.com/news/coronavirus-teachers-should-not-live-stream-lessons
(3) https://schoolsweek.co.uk/coronavirus-teachers-warned-against-live-streaming-lessons/
(4) https://neu.org.uk/advice/coronavirus-distance-teaching-and-learning-secondary-teachers
(5) https://www.fbi.gov/contact-us/field-offices/boston/news/press-releases/fbi-warns-of-teleconferencing-and-online-classroom-hijacking-during-covid-19-pandemic
(6) https://learning.nspcc.org.uk/news/2020/march/undertaking-remote-teaching-safely
(7) (3) Katz A., (2013, p.213). Making your Secondary School E-safe: Whole School Cyberbullying and E-safety Strategies for meeting Ofsted Requirements, Jessica Kingsley Publishers, London. Available at: https://books.google.gr/books…
(8) https://ohrh.law.ox.ac.uk/cctv-cameras-in-classrooms-the-conflict-between-security-and-privacy/
(9) https://www.parents.com/news/is-it-legal-for-a-teacher-to-livestream-a-classroom/
(10)http://www.albanylawjournal.org/Documents/Articles/23.1.221-Ezor.pdf