Επανέρχομαι στον αμυντικό μηχανισμό, που ονομάζεται προβολή,
καθώς τον παρατηρώ με μεγάλη ένταση και συχνότητα γύρω μου. Η κατάκριση
είναι η προβολή της ενοχής, την οποία κι ενισχύει. Εκείνος που δεν νιώθει ενοχή
(και είναι σχεδόν αδύνατο για την ανθρώπινη φύση), δεν νιώθει την ανάγκη να
κατακεραυνώσει κάποιον άλλον, (ακόμη και αν θεωρεί τις πράξεις του απαράδεκτες).
Η διάκριση εδώ βρίσκεται και πάλι, στην κατάκριση μεταξύ πράξης και ατόμου: Όπως στην παιδαγωγική, κατακρίνουμε την
πράξη, όχι το άτομο.
Εμείς το έχουμε κάνει ψωμοτύρι τελευταία, σε μαζική κλίμακα,
όχι απλώς να κατακρίνουμε τα άτομα, ανεξάρτητα από τις πράξεις τους, αλλά να τα
κατακρίνουμε, χωρίς να τα γνωρίζουμε καν, απλά και μόνο βάσει ενός χαρακτηριστικού. Η
κριτική ενάντια σε μια αρνητική πράξη είναι σημαντικό να γίνει, και όσο πιο ψύχραιμη και στηριζόμενη από επιχειρήματα,
σχετικά με τις συνέπειές της, τόσο πιο αποτελεσματική η κριτική θα
είναι. Αυτό είναι κάτι τελείως διαφορετικό από τις υστερίες που διαβάζει κανείς
στο διαδικτυακό χώρο, εναντίον κοινωνικών ομάδων, όπου η κάθε δεύτερη λέξη
είναι μια βρισιά: Πιο πολλές πληροφορίες
δίνουν για αυτόν που της γράφει, παρά για εκείνον στον οποίον αναφέρονται.
Ακόμη και στην προσωπική μας ζωή, όταν παρατηρούμε ότι
κατακρίνουμε κάποιον φορτισμένοι με
αρνητικό συναίσθημα, και σχεδόν καταναγκαστικά
(δεν αντέχουμε να μην πούμε την κακία για τα προκλητικά ρούχα που φορά η
γειτόνισσα), τότε σίγουρα είναι προβολή. Όσο πιο συναισθηματικά φορτισμένοι είμαστε
κατά την κατάκριση, τόσο πιο πολύ προβάλλουμε δικές μας ενοχές, τη δική μας σκοτεινή
σκιά του εαυτού. Ο τομέας στον οποίο επιλέγουμε να κριτικάρουμε τον άλλο (π.χ.
ρούχα) μας δείχνει ακριβώς τον τομέα που λειτουργούμε ενοχικά εμείς οι ίδιοι (π.χ.
αν νιώθω ενοχή ότι κι εγώ προσπαθώ να προκαλέσω με την εμφάνισή μου, τότε εύκολα
θα κριτικάρω μια άλλη γυναίκα για αυτό. Με έκπληξή μου, παρατήρησα μια
υπέρβαρη γυναίκα να πετάει κακίες για κάθε υπέρβαρο άτομο στην παραλία ‘κοίτα,
πώς είναι έτσι’, τη στιγμή που αυτό το χαρακτηριστικό εγώ δεν το είχα παρατηρήσει
καν! Πώς λέμε: ‘Όποιος έχει τη μύγα, μυγιάζεται’…
Πόσες φορές έχουμε ‘σκοτώσει’
ανθρώπους με τη σκέψη μας: «τι άχρηστος που είναι, τι μηδενικό…». Όταν σκέφτεσαι
για έναν άνθρωπο (που είναι παιδί του Θεού, ίσο με εσένα) ότι είναι μηδενικό,
τον έχεις σκοτώσει με τη σκέψη σου. Να την η ενοχή. Δεν υπάρχει περίπτωση να
μην σε επισκεφτεί, είτε την αναγνωρίσεις είτε όχι. Η παγίδα είναι ότι με την
κατάκριση νομίζεις ότι στιγμιαία ανακουφίζεσαι από την ενοχή, νιώθεις ανώτερος.
Εξ ου και η σχεδόν ηδονιστική μανία, με την οποία πολλοί βρίζουν και βρίζουν
και βρίζουν, οχετός από βρισιές, λες και δεν μπορούν να σταματήσουν. Η ανακούφιση είναι μόνο
στιγμιαία όμως, γιατί πάντα η προβολή καταλήγει να ενισχύει την ενοχή, εξ ου και η ανάγκη να επαναλάβουμε τον φαύλο
κύκλο της.
Βέβαια, όλα αυτά αντιβαίνουν με τα μηνύματα του Χριστού, τα
οποία τόσο εύκολα ξεχνάμε, όσο κι αν λέμε ότι είμαστε καλοί και ανώτεροι
Χριστιανοί. ‘Μην κρίνετε για να μην κριθείτε’, είπε, αλλά εμείς κρατάμε μόνο
τον ανώτερο τίτλο του χριστιανού και κατακεραυνώνουμε όσους δεν είναι. Η στοχοποίηση μιας κοινωνικής ομάδας ως αποδιοπομπαίου τράγου
είναι μαζική προβολή, μαζική προβολή της μαζικής ενοχής που νιώθουμε (για τον
ωχαδερφισμό και παρτακισμό που συντηρήσαμε τόσα χρόνια, έστω και αν δεν τον κάναμε
όλοι πράξη. Αν υπάρξουν, οι κατάλληλες συνθήκες
είναι εύκολο να γίνει, για αυτό τονίζω ξανά και ξανά πόσο επικίνδυνος
είναι ο ρατσισμός. Αυτή την περίοδο, φαίνεται σαν ένα τμήμα του
ελληνικού λαού να ‘φτιάχνεται’ από το ρατσιστικό παραλήρημα. Του λένε «Θα
βρούμε επιτέλους τον εαυτό μας, όταν φύγουν οι ξένοι» και νιώθει ευφορία, λες
και μόλις κατέβασε μια γερή δόση ουίσκι. Ακριβώς αποδεικνύει την προβολή της
μαζικής ενοχής, σχετικά με το ποιος φταίει που "χάσαμε τον εαυτό μας" (εδώ
σίγουρα δεν είναι μόνο οι πολιτικοί, ολόκληρος ο λαός ευθύνεται…). Αλλιώς, η
έκφραση θα του ήταν αδιάφορη. Όμως, καμιά
ιδέα δεν εγκαταλείπει την πηγή της. Το μόνο σίγουρα είναι ότι αν φύγουν οι
ξένοι (ειδικά με τον τρόπο που τους φερόμαστε τώρα, η ενοχή αυξάνεται), θα μας είναι
τόσο αφόρητο να μην έχουμε κάποιον αποδιοπομπαίο τράγο για να ξεσπάσουμε, που
σίγουρα θα φαγωθούμε μεταξύ μας. Ο επόμενος στόχος θα βρεθεί αμέσως, και θα
είναι μια ομάδα μέσα από εμάς.
Όταν προβάλλουμε μίσος και κατάκριση εναντίον κάποιου άλλου,
στην προσωπική ή συλλογική μας ζωή, ας θυμηθούμε ότι θα μπορούσαμε να ήμασταν
στη θέση του. Ποτέ δεν έχουμε όλα τα
δεδομένα, για τη συμπεριφορά κάποιου, κι έτσι δεν μπορούμε να κρίνουμε.
Αυτό που δίνουμε, σίγουρα
θα επιστραφεί σε εμάς-και πολύ πιο γρήγορα από ότι περιμένουμε! Για αυτό πρέπει, όταν πιάνουμε τον εαυτό μας να
προβάλλει ενοχή στους άλλους, να το χρησιμοποιούμε ως πληροφορία για να βελτιώσουμε τον εαυτό μας «γιατί νιώθω έτσι;
πού νιώθω ένοχος; τι χρεάζεται να αλλάξω;». Όσον αφορά στην συμπεριφορά μας απέναντι στους ‘ξένους’,
πιστεύω ότι είναι ό,τι πιο βαρύ έχουμε διαπράξει στην σύγχρονη ιστορία
μας. Όταν θα χρειαστούμε εμείς το έλεος του Θεού (και δεν μιλώ μόνο για την
οικονομική κρίση, υπάρχουν και περιβαλλοντικές αλλαγές τεραστίας κλίμακας που
συντελούνται στο μεταξύ), δεν θα τολμάμε
να ζητήσουμε έλεος. Δεν θα τολμάμε
να ζητήσουμε έλεος! Λυπηθήκαμε εμείς κανέναν, γιατί να μας λυπηθεί Εκείνος; Γιατί,
επειδή εμείς αρεσκόμαστε να πιστεύουμε ότι είμαστε ανώτεροι από τους άλλους; Ο Θεός μας βλέπει
όλους ίσους και βλέπει πως φερόμαστε στα, ίσα για Εκείνον, παιδιά Του....
Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 10/8/2012
