Υπήρξαν μια σειρά από αφορμές που μου
υπενθύμιζαν για αυτό το άρθρο: ίσως η πρόσφατη θέση μου στο διάλογο για την
παιδεία, ίσως η αίσθηση ότι για την ανοικοδόμηση της χώρας μας (που νιώθω ότι
θα έρθει σύντομα μετά την κατάρρευση του σαθρού οικοδομήματος της ΕΕ) θα
χρειαστεί η μέγιστη δυνατή εργατικότητα από όλους μας, ίσως η μετουσίωση του
πολυσυζητημένου πλέον θέματος του σχολικού εκφοβισμού από ‘bullying μεταξύ
μαθητών’ σε ‘bullying γονιών εναντίον εκπαιδευτικών’, ίσως η αίσθηση ότι πια ο ίδιος ο λαός μας έχει βαρεθεί την λατρεία της αποφυγής, της απάθειας, της
ελάχιστης προσπάθειας, ίσως η ανακάλυψη ότι τελικά λίγη πίεση στον εαυτό μας, λίγη
προσπάθεια παραπάνω, ίσως τελικά να είναι
πιο ευχάριστη από ότι νομίζαμε. Ίσως απλά να βαρεθήκαμε την αδράνεια.
Περπατώντας στις αρχαιότητες πρόσφατα, αναλογιζόμουν ότι αυτού του είδους η
αδράνεια δεν είναι στον ίδιον του
χαρακτήρα μας. Δεν ανήκει στην ιδιοσυγκρασία του λαού μας. Ο ελληνικός λαός
ήταν αεικίνητος, δραστήριος, ανήσυχος και φιλόδοξος. Η αρετή του ήταν η
αριστεία. Η απάθεια, οι ατελείωτες ώρες στις καφετέριες όπου μιλάς για όλα και
τίποτα, είναι κάτι επίκτητο, σαν μια κακιά μόδα των τελευταίων δεκαετιών. Και
τώρα, παρωχημένη πλέον, καιρός να την πετάξουμε
από επάνω μας. Είναι κρίμα να σπαταλιέται όλο αυτό το δυναμικό. Εξάλλου, θα το
χρειαστούμε. Έχω την αίσθηση ότι σύντομα θα χρειαστεί η μέγιστη δυνατή
εργατικότητα από όλους μας.
Η ροπή προς την φυγοπονία είναι εν μέρει
μαθημένη συμπεριφορά μέσα στην ελληνική οικογένεια. Η υπερπροστασία, η μη υγιής
προσκόλληση των γονιών προς τα παιδιά τους, η δουλοπρεπής υπηρεσία της
ελληνίδας μάνας προς το παιδί (‘μα το έχω κάνει με εξωσωματική!!!’ αναφωνεί
στις δυσανασχετήσεις των γύρω ότι το κακομαθαίνει) έχουν οδηγήσει μια γενιά παιδιών
να θεωρούν δεδομένο το να λαμβάνουν, να εισπράττουν και να εξυπηρετούνται χωρίς
να καταβάλλουν καμία προσπάθεια, χωρίς να δίνουν απολύτως τίποτα προς τους
άλλους, χωρίς να εκπληρώνουν τις ίδιες τις υποχρεώσεις τους. Αυτή η προσδοκία
του ‘παίρνω τα πάντα χωρίς να δίνω τίποτα’ προβάλλεται αργότερα προς τη ζωή και
το περιβάλλον τους; τα παιδιά αυτά τα περιμένει μια ανώμαλη προσγείωση στην
πραγματικότητα! Χωρίς αυτοπειθαρχία δεν μπορεί να λειτουργήσει καμία ανθρώπινη
σχέση, δεν μπορεί να αποδώσει καμία επαγγελματική απόπειρα. Χωρίς αυτοπειθαρχία
δεν μπορούμε καν να προασπίσουμε την υγεία μας. Η αίσθηση ότι ‘τα πάντα μου έρχονται μου έτοιμα χωρίς να προσπαθήσω’, ότι οι τάξεις
περνιούνται χωρίς σχεδόν καθόλου διάβασμα, ότι οι βαθμοί ξεκινούν αυτόματα από
το 10 (αντί το 0) δίνει στα παιδιά μια
εντελώς διαστρεβλωμένη αίσθηση της πραγματικότητας- ιδιαίτερα ζημιογόνα για τα
ίδια αλλά και για την κοινωνία μας.
Η αυτό-πειθαρχία είναι παρά πολύ σημαντική για
την αυτό-πεποίθηση και αυτό-εκτίμηση του ατόμου. Όταν καταφέρνεις και ξεπερνάς
την αρχική αντίσταση που εμφανίζεται πάντα πριν από ένα θετικό εγχείρημα, όταν
καταφέρνεις και αντιστέκεσαι στην νύστα ώστε να ολοκληρώσεις αυτό που ανέλαβες, όταν υπερνικάς το φόβο της αποτυχίας, όταν λες όχι στον πειρασμό, η
αυτοπεποίθησή σου ανεβαίνει στα ύψη. Όταν απεναντίας, αδρανήσεις και δεν αποπειραθείς την εργασία
εκείνη που θα σε προχωρήσει επαγγελματικά, όταν φοβηθείς το επαγγελματικό ταξίδι
γιατί είναι κάτι καινούριο κι ‘ας το κάνει κάποιος άλλος’, όταν παραβείς το
πρόγραμμα διατροφής σου και στην πρώτη στεναχώρια χτυπήσεις δυο πάστες μαζί, τότε
η αυτό-πεποίθηση καταβαραθρώνεται. Εξάλλου αυτό που δίνει πραγματική
ικανοποίηση, ένα αίσθημα επιτεύγματος είναι να καταφέρεις κάτι που σου φαίνεται
ελαφρώς δύσκολο, μια πρόκληση. Ο εθισμός στα εύκολα, ξεκινώντας από την
ελληνική οικογένεια και το σχολείο, έχει οδηγήσει τις δυο τελευταίας γενιές να
πιστεύουν ότι είναι ανίκανες, να οικειοποιούνται την αδράνεια σαν να είναι το
φυσικό τους σπίτι. Δεν είναι η αδράνεια η φυσική μας κατάσταση! Το κόστος
του λίγου φόβου ή της λίγης παραπάνω κούρασης όταν πιέσουμε τον εαυτό μας να κάνει αυτό που πρέπει είναι αμελητέο σε
σχέση με το κόστος της φυγοπονίας -πρακτικό και ψυχολογικό. Αυτό θα πρέπει να
το θυμόμαστε.
Πότε θα πρέπει να εφαρμόζουμε αυτό-πειθαρχία; Σε όλες τις πτυχές της ζωής μας και σε
καθημερινή βάση. Από τη δίαιτα και την γυμναστική, μέχρι του να συγκρατούμε τα
νεύρα μας και να μην αναβάλουμε τις εργασίες που πρέπει να κάνουμε. Το κλειδί
είναι να καταφέρουμε να υπερβούμε την αρχική αντίσταση. Είναι πολύ σημαντικό
να θυμόμαστε ότι σχεδόν σε κάθε θετικό βήμα εμφανίζεται κάποια αρχική αντίσταση.
Ίσως είναι ο φόβος της προόδου, ο φόβος του καινούριου, ο φόβος αν θα τα
καταφέρω, λες και πάντα υπάρχει κάποιος πειρασμός να μας εμποδίσει από αυτό που
μας ωφελεί. Το κλειδί είναι να είμαστε ξεκάθαροι τι είναι σωστό και θετικό για
εμάς και να επιμείνουμε παρά την αρχική αντίσταση. Τότε, ίσως ανακαλύψουμε ότι
ξεκινώντας, η αντίσταση εξαφανίζεται. Αν βέβαια η αντίσταση επιμένει, ή μεγαλώνει,
τότε ίσως θα πρέπει να σκεφτούμε άλλο τρόπο δράσης ή επίλυσης του προβλήματος.
Ας κάνουμε όμως αυτή τη λίγη αρχική υπέρβαση, ας ξεπεράσουμε την αρχική
δυσφορία. Δεν λέω να βασανίζεται το παιδί και να υποφέρει σε συνθήκες
καταπίεσης. Αλλά να μάθει να υπερβαίνει την αρχική απροθυμία του. Αλλιώς η
δήθεν ελευθερία της αποφυγής γίνεται σκλαβιά στην απάθεια. Ιδιαίτερα σήμερα, όπου
για το σύνολο των παιδιών η διέξοδος προς την φυγοπονία γίνεται μέσω του πολύ
ισχυρού, εθιστικού μαγνήτη της οθόνης. Αν δεν μπορεί σήμερα να επιμείνει στα
σχετικά εύκολα, τι θα κάνει αργότερα; Θα βρίσκει συνεχώς παρηγοριά στο τάμπλετ;
Στη συμπεριφορά του παιδιού, όπως και στη
σχολική του επίδοση, έχει περάσει πολλές φορές μια νοοτροπία υπερβολικής 'ψυχολογικοποίησης'. Υπάρχει η προσδοκία ότι αν συζητάμε ατελείωτες ώρες με το
παιδί, αν του δώσουμε την τέλεια ανατροφή και αψεγάδιαστη αγάπη (πράγμα αδύνατο, ακόμη και για τη μαμά
που λέγαμε παραπάνω με την εξωσωματική), τότε ως δια μαγείας, το παιδί θα έχει
τέλεια συμπεριφορά σε όλες τις περιστάσεις της ζωής του, δεν θα έχει καμία
δυσκολία στις σχέσεις του με τους άλλους και θα διαβάζει τα μαθήματά του από
μόνο του, χαρωπά και αυθόρμητα χωρίς να πιεστεί ποτέ! Αυτό είναι μια επώδυνη
παγίδα μη ρεαλιστικών προσδοκιών και για το γονιό και για το παιδί. Κατ΄ αρχάς
καμία ανατροφή, όσο τέλεια κι αν είναι δεν μπορεί να το προετοιμάσει για τις
απροσδόκητες αναποδιές αυτής της ζωής. Κι έπειτα πολλά πράγματα μας είναι
ωφέλιμα χωρίς απαραίτητα να μας είναι απόλυτα ευχάριστα (π.χ. μπρόκολο). Το παιδί θα πρέπει να μάθει
να αυτοπειθαρχεί, όπως χρειάζεται να κάνουμε όλοι μας.
Ο αθλητισμός είναι ένας εξαιρετικός δάσκαλος της αυτοπειθαρχίας. Εκεί, αν δεν
προσπαθείς συνεχώς, το χάνεις. Καταβάλλεις μεγάλη προσπάθεια με αμφίβολη
αμοιβή, η οποία αν έρθει, θα είναι αρκετά αργότερα. Και μπορεί να ματαιωθείς.
Αλλά θα συνεχίσεις να προσπαθείς. Μια καλή μου φίλη κάνει παρουσιάσεις της
εταιρίας της σε πολύ απαιτητικούς πελάτες, εδώ και 8 χρόνια. Παρά την εμπειρία
της και την αναγνώριση, κάθε φορά πριν την παρουσίαση έχει άγχος, ακόμη και
σήμερα. Διαβάζει ξανά αυτά που έχει πει τόσες φορές. Ακόμη και σήμερα, μπαίνει
στον πειρασμό να αποφύγει την παρουσίαση, να προφασιστεί φόρτο εργασίας και να
προτείνει να πάει κάποιος άλλος. Όμως λέει ‘ναι’, προετοιμάζεται και πηγαίνει. Και
για αυτό πέτυχε. Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το μαθητή που βλέπει λυμένη
την άσκηση φυσικής στον πίνακα και λέει ‘α, το κατάλαβα, εύκολο’-δεν μπαίνει όμως
στον κόπο να κάτσει να γράψει μόνος του, όχι μία, αλλά δεκάδες τέτοιες ασκήσεις.
Αυτός ο μαθητής αποτυγχάνει στις εξετάσεις. Αν δεν κάτσεις να γεμίσεις σελίδες, δεν λύνονται
οι ασκήσεις. Αν δεν προσπαθήσεις, δεν θα σε ξαναζητήσουν οι πελάτες, ή οι εργοδότες.
Κάπως έτσι είναι και στη ζωή γενικότερα. Ας μάθουμε
στα παιδιά μας να βάζουν στόχους και να παλεύουν για αυτούς με μέγιστη δυνατή
προσπάθεια και αυτό-πειθαρχία. Η εναλλακτική σε αυτή τη γενιά νομίζω θα είναι
πολύ πιο καταστροφική από ό,τι στη δική μας. Ο φραπές -ως σύμβολο φυγοπονίας- είναι
πολύ πιο αθώος από τις σημερινές ‘διεξόδους’.
Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 5/4/2016
