Αξιοποιώντας την μοναχικότητα εν μέσω πανδημίας

Όσο το σοκ των πρώτων ημερών καταλαγιάζει, οι περισσότεροι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο είδος μοναχικότητας. Είτε ζούμε τον εγκλεισμό μαζί με άλλους είτε όχι, ερχόμαστε να απαντήσουμε με καταιγιστικό τρόπο σε πολλά και θεμελιώδη ζητήματα γύρω από τις ανθρώπινες σχέσεις, τη σχέση με τον εαυτό μας, τη σχέση με το θάνατο και την ζωή.

Μοναχικά νιώθουμε όταν το σύνολο πλέον των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας, έχει τα νεύρα τεντωμένα και αρπάζεται με το παραμικρό. Ίσως τέτοιες μέρες το ξεχνάμε, αλλά εκτός από φορείς μολυσματικών ασθενειών, τυχαίνει να εξακολουθούμε να είμαστε και άνθρωποι και οι άνθρωποι  έχουμε ως μόνιμο χαρακτηριστικό την ανάγκη για αγάπη. Τώρα περισσότερο από ποτέ. Ταυτόχρονα όμως, λόγω των καταστάσεων, το σύνολο πλέον βιώνει αυτήν την κατάσταση με δυσφορία και η αγάπη ίσως είναι το τελευταίο που θυμάται να εκφράσει συνειδητά. Όμως ακόμη κι αν δεν μπορούμε να εκφράσουμε αγάπη, μπορούμε τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να εκφραστούμε με ευγένεια. Είναι απολύτως απαραίτητη στις μέρες μας.

Το αίσθημα της μοναχικότητας εντείνεται από το φόβο προς τους άλλους. Φόβο μη μας κολλήσουν. Αλλά και φόβος μην κολλήσουμε άθελά μας εμείς εκείνους. Κατακλυζόμαστε από ενοχικά σενάρια ιχνηλάτησης ενός πιθανού ιού που δεν μπορούμε να δούμε, δεν ξέρουμε αν έχουμε, δεν ξέρουμε ποιος μπορεί να έχει και δεν ξέρουμε πού θα μπορούσε να έχει πάει. Εξάλλου, η πανδημία από μολυσματικό ιό είναι ο κατεξοχήν τρόπος εδραίωσης της μοναχικότητας. Η μοναχικότητα εδραιώνεται ως μέσο επιβίωσης.

Όμως δεν είναι μόνο το ένστικτο επιβίωσης που οδηγεί στο έντονο βίωμα της μοναχικότητας. Υπάρχει ένας ολόκληρος μηχανισμός έξωθεν επιβολής της. Η επιβολή γίνεται όπως μας λένε για το καλό μας και εκφράζεται μέσα από το δρακόντεια μέτρα, τα οποία ταυτόχρονα έγιναν δημοφιλή trends. Όσοι ανησυχούμε για την άνευ όρων και ορίων υιοθέτηση τέτοιων μέτρων, αναρωτιόμαστε αν σε μία αντίστοιχη μελλοντική έξαρση, το ‘μένουμε σπίτι’ μετατραπεί σε ένα επιβεβλημένο  ‘μένουμε μόνοι’. Είναι ίσως κι αυτή μια από τις σκέψεις που κατακλύζουν το μυαλό σε μία καθημερινότητα μοναχικότητας....

Η μοναχικότητα φουντώνει από το θυμό μας προς τους άλλους. Πόσο ανεύθυνοι είναι! Έτσι μας τους παρουσιάζουν τα ΜΜΕ και θυμώνουμε ακόμη περισσότερο. Είτε ο θυμός μας είναι δικαιολογημένος είτε όχι, η σκέψη ότι οι άλλοι δεν νοιάζονται, μας κάνει να νιώθουμε μόνοι και αβοήθητοι. Η παρουσίαση των άλλων από τα ΜΜΕ ως  πιθανούς εξ αμελείας δολοφόνους, μας κάνει να νιώθουμε πιο καχύποπτοι από ποτέ. Κι έτσι δεχόμαστε ο,τιδήποτε για να τιμωρηθούν εκείνοι (και ταυτόχρονα τιμωρούμαστε κι εμείς).

Πολύ μοναχικά νιώθουμε όταν δοκιμάζεται το θάρρος μας κι η αντοχή μας. Όσο κι αν κλειστούμε σπίτι, θα υπάρξουν τα μικρά καθημερινά τεστ μεταξύ φόβου κι αλτρουισμού, αισιοδοξίας και πανικού. Κι ακόμη πιο μοναχικά είναι όταν νιώθουμε ότι απογοητεύουμε τον εαυτό μας και τις προσδοκίες που είχαμε από εκείνον. Το μόνο που ίσως θα μπορούσαμε να πούμε είναι ότι σε μία πολύ ρευστή κατάσταση, αντίστοιχα ρευστές  θα είναι και οι αντιδράσεις μας. Οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά στις διάφορες φάσεις του σοκ. Άρα δεν μπορούμε να προβλέψουμε τον εαυτό μας. Κι εφόσον δεν μπορούμε να τον προβλέψουμε, ας τον αποδεχτούμε με όση συμπόνια μπορούμε. Ας παρατηρήσουμε τον εαυτό μας γιατί μπορεί να μας δώσει πολύτιμες πληροφορίες που θα τον βοηθήσουν να απελευθερωθεί από πολλά πράγματα ταυτόχρονα και που δεν θα είχε τη δυνατότητα αλλιώς να ανακαλύψει. Τουλάχιστον έχουμε το χρόνο να τα διερευνήσουμε...

Σε πιο πρακτικό επίπεδο, εντείνεται η μοναχικότητα όταν η επικοινωνία με τους οικείους γίνεται συγκρουσιακή. Ηλικιωμένοι συγγενείς που δεν θέλουν να συμμορφωθούν με τα μέτρα, βάζοντας σε κίνδυνο τον εαυτό τους και τους άλλους. Ή έχουν υπερβολικές απαιτήσεις σε σχέση με την φροντίδα τους. Ή δηλώνουν ευθαρσώς ‘δεν με νοιάζει κι αν πεθάνω’, αδιαφορώντας για τις συνέπειες του θανάτου τους στους οικείους. Η επιδημία είναι μία κατάσταση που απαιτεί πρωτίστως συνεργασία, ειδικά στο πλαίσιο της οικογένειας, αλλά και στο επίπεδο της πολυκατοικίας, του εργασιακού χώρου, της γειτονιάς. Ο έφηβος που δεν αντέχει άλλο και βγαίνει με δυο-τρεις φίλους στο πάρκο ή τους φέρνει σπίτι χωρίς να κρατά αποστάσεις ασφαλείας, προκαλεί μεγάλη ψυχική ένταση στον γονέα σχετικά με τον ηλικιωμένο παππού του οποίου θα κινδυνέψει η ζωή. Υπάρχει έντονη μοναχικότητα στη διάκριση της πανδημίας μεταξύ των γενεών.



Μοναχικά επίσης νιώθει κανείς όταν βλέπει συνανθρώπους του να μη μιλούν για όλα αυτά που συμβαίνουν. Είναι μία περίοδος τέτοιων ανακατατάξεων που χρειάζονται περισσότερο από ποτέ ελεύθερα σκεπτόμενα άτομα. Είναι μια περίοδος όπου θίγονται θεμελιώδη ζητήματα ζωής, θανάτου, αλλά και ατομικών ελευθεριών. Η υποταγή στη σιωπή τώρα είναι ιδιαίτερα καταθλιπτική…

Σε καθαρά προσωπικό επίπεδο: Έχουμε μπει εδώ και κάποιες εβδομάδες σε συχνότητα επιβίωσης. Ο καθένας αντιδρά με διαφορετικούς τρόπους σε αυτή την συχνότητα και εμφανίζονται διαφορετικές ανάγκες από αυτές που είχαμε πριν. Άτομα που ήθελαν όλη την ώρα την παρέα των άλλων, τώρα θέλουν να μείνουν μόνοι. Άτομα που ήταν υποχόνδρια, εμφανίζουν απρόσμενη ψυχραιμία. Άτομα που δεν μπορούσαν να καθίσουν σπίτι ούτε λεπτό, τώρα βιώνουν μια αναπάντεχη ηρεμία σε αυτό. Όποια κι αν είναι η αλλαγή μέσα μας, ας την αποδεχτούμε. Ας μην πιέζουμε τον εαυτό μας να είναι όπως πριν. Ας προσπαθήσουμε να τον ξανα-εφεύρουμε με πιο δημιουργικό τρόπο. Ποιος θέλω να είμαι σε μία κρίσιμη κατάσταση; Ποιος θέλω να είμαι την συγκεκριμένη ημέρα που λέγεται ‘σήμερα’; Ποιος θέλω να είμαι όταν τελειώσει όλο αυτό;

Όλοι λέμε ότι δεν θα είμαστε ίδιοι όταν τελειώσει όλο αυτό -έχει γίνει πια κλισέ... Αλλά ποιοι ακριβώς θα είμαστε; Το έχουμε σκεφτεί ή απλώς μεταθέτουμε στο μέλλον την ανάληψη ευθύνης του παρόντος; Τι ακριβώς θα κάνουμε; Με ποιο τρόπο μπορούμε να είμαστε έτσι από τώρα;… Η ζωή δεν μπαίνει σε αναβολή, ακόμη κι όταν είμαστε σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Σε αυτή την μοναχικότητα, ο καθένας από εμάς ο οποίος βρίσκεται στη μέση ηλικία και πάνω έρχεται επίσης αντιμέτωπος με το ερωτηματικό του θανάτου. Είμαστε προετοιμασμένοι; Αν όχι, γιατί; Τι είναι αυτό που θεωρούμε εκκρεμότητα; Δεν μιλώ για εξαρτώμενα άτομα, αν και αυτά θα μπορούσαν να μπουν σε κάποια σκέψη… Αλλά κυρίως για  εσωτερικές εκκρεμότητες. Τι είναι αυτό που έχω αφήσει ατελείωτο; Τι θα ήταν εκείνο που έχω ανάγκη για να πω ότι θα ήμουν έτοιμος για το επόμενο βήμα, αν αυτό προέκυπτε; Δεν έχουμε μάθει στην κουλτούρα μας να κάνουμε τέτοιες ερωτήσεις, που όμως θα μπορούσαν να είναι λυτρωτικές. Με άλλα λόγια, η μοναχικότητα αυτήν την περίοδο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μία καλή ευκαιρία- αν δεν τη φοβηθούμε. Εκεί είναι όλο το ζήτημα. Αν δεν τη φοβηθούμε!

Τελειώνω με το ίδιο σημείο που έθιξα στην αρχή. Μάθαμε με μεγάλη ταχύτητα τις τελευταίες εβδομάδες από τα ΜΜΕ να αντιμετωπίζουμε ο ένας τον άλλον ως μολυσματικές κατσαρίδες… Ξεχνούμε ότι εξακολουθούμε να είμαστε άνθρωποι και ως άνθρωποι εξακολουθούμε να έχουμε ανάγκη από αγάπη. Ίσως οι συνήθεις δίοδοι μέσα από τους οποίους αντλούσαμε αγάπη (σχέσεις, φίλοι, αναγνώριση) τώρα αδρανούν ή δεν έχουμε πρόσβαση. Θα πρέπει να βρούμε νέες οδούς. Αν έχουμε καλή διάθεση, μπορούμε να βρούμε αυτές τις διόδους, έστω και σε συνθήκες αυτό-περιορισμού. Πρώτα από όλα, η αγάπη στον εαυτό μας. Η φύση. Η μουσική. Η αγάπη του Θεού, για όσους από εμάς πιστεύουμε. Ο καθένας από εμάς θα πρέπει να ψάξει να βρει αυτή τη δίοδο για τον εαυτό του. Ό,τι δεν κάναμε τόσα χρόνια καλούμαστε να το κάνουμε τώρα- και μάλιστα με συνοπτικές διαδικασίες! Ίσως αυτή η μοναχικότητα να ανοίξει νέους εσωτερικούς δρόμους, δρόμους που δε θα μπαίναμε στον κόπο να ανοίξουμε διαφορετικά. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε αλήθεια είναι να ηρεμήσουμε, όσο μπορούμε και, μέσα στο όποιο περιθώριο ηρεμίας πετύχουμε, να αξιοποιήσουμε την μοναχικότητα. Όσο πιο δημιουργικά μπορούμε....

Πρεκατέ Βικτωρία, www.brightplanet.blogspot.gr, 12/4/2020
https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/aksiopoiontas-tin-monaxikotita-tis-pandimias